نفقه

تشکیل خانواده یکی از مهم ترین اهداف هر جامعه ای می باشد. هدف تشکیل خانواده هم بودن در کنار یکدیگر، برطرف کردن نیاز های همدیگر و آوردن آرامش محبت به زندگی است. در یک زندگی زناشویی، زن و مرد وظیفه دارند که وظایفی که در قبال یکدیگر دارند را انجام دهند. در این بین حقوقی وجود دارد که متعلق به زن می باشد و مرد وظیفه دارد آن را انجام دهد. یکی از این حقوق، حق نفقه زن می باشد.

از جمله وظایف مرد در ازدواج پرداخت نفقه زن و فرزندان وی می باشد. اگر مرد از تامین نیازهای زن ممانعت کند همسر وی می تواند به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای مطالبه نفقه کند. اگر مرد باز هم از پرداخت آن سرباز زند زن می تواند شوهر خود را تحت تعقیب کیفری قرار دهد.

اما مهم ترین نکته ای که شاید برای خیلی از افراد سوال باشد این است که نفقه زن چیست و شامل چه مواردی می شود؟ همچنین میزان آن زن بر چه اساس اندازه گیری می شود. در این مقاله با آذرداد همراه باشید تا باهم به بررسی این موضوع بپردازیم.

نفقه چیست؟

برای تشکیل زندگی مشترک و همچنین ادامه دادن زندگی خانوادگی، هزینه هایی لازم است. تامین این هزینه یا بطور کلی هزینه های زندگی همسر و فرزندان در  زندگی زناشویی بر عهده مرد است.

این هزینه ها شامل مواردی از قبیل خانه، غذا، لباس، وسایل خانه، دارو و درمان و از این دست هزینه ها است. این حق فقط در عقد دائم وجود دارد و در عقد موقت یا همان صیغه مرد ملزم به پرداخت نفقه نمی باشد. مگر در شرایطی که زن و مرد با هم توافق کرده باشند که بحث آن از نظر قانونی جدا می باشد.

به دلیل اهمیت زیادی که این مسئله دارد، در قانون مدنی و با پیروی از  احکام فقهی تامین هزینه های زندگی بر عهده مرد می باشد و زن حتی اگر شاغل باشد و درآمد کافی هم داشته باشد در این مورد وظیفه ای بر گردن وی نیست.

شرایط تعلق گرفتن نفقه به زن چیست؟

اینکه این حق مالی به زنی تعلق می گیرد یا خیر وابسته به تمکین کامل زن می باشد. مسئله تمکین کامل زن از دو بخش می تواند مطرح شود:

•     تمکین خاص: این نوع تمکین فقط شامل برقرار بودن روابط زناشویی بین زن و شوهر می باشد.
•     تمکین عام: مطیع شوهر بودن در تمام امور زندگی که یکی از مهم ترین بخش های آن زندگی کردن در کنار همسر و در خانه دائمی وی می باشد. البته در مواردی که در شرایط ضمن عقد چیز غیر از این توافق شده باشد قابل چشم پوشی است.

با توجه به موارد ذکر شده اگر مرد بتواند ثابت کند که همسرش او را تمکین نمی کند. دادگاه حقوق زن را قطع می کند و حتی ممکن است اجازه ازدواج مجدد مرد را هم صادر کند.

نفقه شامل چه چیزهایی می شود؟

طبق ماده 1107 قانون مدنی همه نیاز های متعارف زن در زندگی زناشویی باید از طریق پرداخت نفقه به وی برطرف شود. این نیاز ها شامل پوشاک، لباس، وسایل منزل، هزینه های بهداشتی، درمانی و خوراک است. همچنین با توجه به ماده 1106 در هنگام عقد دائم تامین نیاز های زندگی زن یکی از وظایف اصلی مرد است.

همچنین اگر زن به داشتن خدمتکار عادت داشته باشد یا احتیاج به خدمتکار داشته باشد، شوهر باید برای همسرش خدمتکار بگیرد. البته لازم به ذکر است که این امر فقط محدود به مواردی که در قانون آمده است نمی شود. بلکه شامل تمام نیازهایی است که زن به آن احتیاج دارد و متناسب با شأن وی می باشد.

میزان نفقه چقدر است؟

پرداخت نفقه زن فقط وابسته مصادیقی که در ماده 1107 قانون مدنی به آن اشاره شده است، نخواهد بود. بلکه همانطور که پیشتر به آن اشاره کردیم، مرد ملزم می باشد با توجه به وضعیت زن تمام نیاز های متعارف وی را برآورده کند.

اما اگر زن و مرد نتوانند در هنگام تعیین میزان آن با یکدیگر به توافق برسند می توانند به دادگاه مراجعه کرده تا قاضی با بررسی شرایط دو نفر برای آن ها میزان آن را تعیین کند. البته بطور دقیق تر در این مرحله قاضی با توجه به درخواست زوجه پرونده را به کارشناس نفقه ارجاع خواهد داد.

کارشناس این امر با بررسی پرونده میزان حق زن را محاسبه می کند و با تعیین مصادیق پرونده رای دادگاه صادر می شود و رای صادر شده برای هر دو طرف الزامی و لازم الاجرا می باشد.

نفقه زن چگونه محاسبه می شود؟

هنگامی که مرد از تامین نیاز های همسر خود ممانعت کند و حق وی را نپردازد. زن میتواند با مراجعه به دادگاه و شورای حل اختلاف اقدام به اقامه دعوی کند. در کل درخواست کند که حق و حقوقش به وی پرداخت شود. در این زمان سوال مهم این است که مبلغ نفقه زن چقدر می باشد.

در اکثر مواقع زن و مرد بر سر مقدار مبلغ نفقه به توافق میرسند و دیگر احتیاجی نیست که به دادگاه مراجعه کنند و دادگاه برای آن ها این مبلغ را مشخص کند. اما در مواردی هم توافق بر سر این موضوع صورت نخواهد گرفت و زن و مرد به دادگاه مراجعه کرده و این امر مهم را به دست دادگاه می سپارند.

قاضی پرونده را به کارشناس محاسبه ارائه می دهد. کارشناس هم با توجه به سن زن، شغل و شان خانوادگی او، میزان تحصیلات زن، میزان حق و حقوق زن با توجه به مسائل عرفی و از این دست موارد تعیین می شود و حکم پرداخت آن توسط دادگاه اعلام خواهد شد.

در هنگام تعیین مبلغ نفقه توان مالی مرد در نظر گرفته می شود؟

سوالی که ممکن است پیش بیاید این است که آیا در هنگام تعیین میزان حق و حقوق زن، توان مالی مرد هم در نظر گرفته خواهد شد یا خیر؟ همانطور که پیشتر به آن اشاره کردیم مرد باید نیاز های متعارف همسرش را برآورده کند و تعیین مقدار آن هم بر عهده دادگاه می باشد.

وقتی پرونده به کارشناس مورد نظر سپرده شد. پس از تعیین نیاز های متعارف زن توسط کارشناس مربوطه با توجه به این مورد که مصادیقی در قانون به طور کامل و صریح بیان نشده است. کارشناس پرونده نیاز های متعارف زن را با توجه به توان مالی همسر وی تخمین می زند و مبلغ را بر این اساس تعیین می کند.

 آیا نفقه زن در هر شرایطی مقدم بر نفقه نزدیکان مرد است؟

نفقه نزدیکان یا اقارب، به تعداد خاصی از نزدیکان مرد تعلق می گیرد. البته این نوع فقط در صورتی است که نزدیکان خود توان مالی برای تامین کردن معیشت خود را نداشته باشند.

با توجه به ماده 1196 قانون مدنی، فقط نزدیکان نسبی که در خط عمودی نزولی یا صعودی، می توانند به یکدیگر انفاق کنند. معنای صعودی و نزولی هم در این بحث به معنای فرزند، فرزند فرزند و به پایین، صعودی هم پدر، پدر پدر و هرچه بالاتر رود لایق دریافت آن هستند.

اما در این مورد قانون به طور کاملا صریح اعلام داشته است که نفقه زن بر اقارب مقدم است. مگر در شرایطی که زن مشمول دریافت آن نشود برای مثال در صورتی که زن مرد را تمکین نکند. در این صورت زن شرایط لازم برای دریافت حق خود را ندارد و اقارب بر زن مقدم است.

حکم حقوقی عدم پرداخت نفقه چه نتایجی دارد؟

همانطور که قبل تر به این مسئله اشاره کردیم، اگر نفقه زن که حق مالی وی است پرداخت نشود زن می تواند از شوهر خود در این زمینه به دادگاه شکایت کند. برای این مسئله هم می توان دعوای حقوقی طرح کرد و هم می توان در خواست شکایت کیفری کرد.

در صورتیکه زن در این مورد دادخواست حقوقی اعلام کند و مرد در توان پرداخت کردن حق و حقوق همسر خود در این زمینه را داشته باشد ولی آن را پرداخت نکند، همسر وی می تواند اموال اون را معرفی کرده و به میزان نفقه حال و گذشته خود از محل مال نفقه خود را وصول کند.

همچنین با توجه به این که پرداخت کردن هزینه های زندگی زن برای مرد نوعی دین بر گردن وی محسوب می شود. در برخی از شرایط با بررسی تمامی جوانب از سمت دادگاه، از امکان ماده 2 استفاده کرده و حکم جلب مرد را صادر کرد.

مزایای مطالبه نفقه توسط وکیل

1.     اگر شما برای مطالبه خود وکیل اختیار کنید دیگر نیاز نیست در دادگاه حضور داشته باشید.
2.     مدت زمان مطالبه شما کمتر می شود.
3.     در صورت شناسایی کردن اموال مرد، وکیل می تواند آن ها را توقیف کند.
4.     اگر مرد در پرداخت کردن حق زن امتناع ورزید وکیل می تواند حکم جلب وی را بگیرد.
5. برای جلب مرد نیازی نیست که زن در آن جا حضور داشته باشد.