در جامعه امروز، معمولا ابطال شناسنامه برای کم کردن سن انجام می شود. می خواهیم با یک مثال این موضوع را برایتان توضیح دهیم. فردی برای ابطال شناسنامه اقدام می کند، ادعا می کند شناسنامه ای که از آن استفاده می کند متعلق به خودش نبوده و برای پدر یا برادر بزرگترش می باشد، که پس از فوت پدر یا برادر بزرگترش، باطل نشده و به او رسیده است.
در گذشته این اتفاق زیاد می افتاد که پس از فوت برادر بزرگتر، شناسنامه او باطل نمی شد و به برادر کوچکترش می رسید. در این حالت سن واقعی فرد با آنچه در شناسنامه ثبت شده است متفاوت می شد. به همین دلیل فرد اقدام به ابطال شناسنامه و صدور مجدد آن می کند.
البته به همین راحتی نیز دستور ابطال شناسنامه صادر نمی شود. در ابتدا فرد به پزشکی قانونی ارجاع داده می شود و پس از بررسی وضعیت جسمی فرد، جواب خود را به دادگاه می دهد. دادگاه نیز دادخواست ابطال شناسنامه را به ثبت احوال می دهد. البته قبل از ابطال شناسنامه، استشهاد محلی به وسیله ثبت احوال انجام می شود. همچنین برای بروز مشکلات احتمالی توصیه می شود با یک وکیل ثبت احوال مشاوره کنید.
اصلاح شناسنامه
غیر از ابطال شناسنامه در بعضی موارد که شناسنامه متعلق به خود فرد باشد، اصلاح شناسنامه انجام می شود. البته این موضوع نیز مانند ابطال شناسنامه، شرایط خاصی دارد.
در این حالت فرد ادعا می کند که به دلیل اشتباه مامور ثبت احوال، سن فرد به اشتباه در شناسنامه درج شده است. البته لازم به ذکر است که هر فرد فقط یکبار می تواند نسبت به اصلاح سن در شناسنامه اقدام کند و فقط در صورتی این اختلاف سنی بیشتر از ۵ سال باشد، پس از تشخیص کمیسیون پزشکی اجازه اصلاح شناسنامه صادر می شود.
ابطال شناسنامه فقط مختص به افرادی که در قید حیات می باشند نیست و برای افرادی که فوت می کنند نیز باید ابطال شناسنامه صورت پذیرد. به طور کلی می توان گفت این مورد از ابطال شناسنامه اهمیت بیشتری نسبت به مورد اول دارد. در ادامه به بررسی این موضوع می پردازیم.
ابطال شناسنامه فرد فوت شده
از نظر قانون، باطل کردن شناسنامه فردی که فوت شده است از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. زیرا شناسنامه سند احراز هویت افراد می باشد. هر فرد فقط اجازه داشتن یک شناسنامه را دارد. از نظر قانون تنها فردی که شناسنامه متعلق به آن می باشد، حق استفاده از آن را دارد و پس از فوت فرد، شناسنامه او فاقد ارزش می باشد.
پس از فوت فرد چه باید کرد؟
پس از فوت فرد، این موضوع باید به یکی از ادارات ثبت احوال اطلاع رسانی شود تا اقدامات لازم برای ابطال شناسنامه شخص، به جریان افتد.
سوالی که در اینجا پیش می آید این است که اگر فرد ایرانی در خارج از کشور فوت کند چه باید کرد؟ در این حالت نیز باید این موضوع را به ماموران کنسولگری محل اقامت فرد یا به یکی از ادارات ثبت احوال کشور اعلام کنند.
ابطال شناسنامه بر اثر خارج شدن از تابعیت یک کشور
بر اساس اصل ۴۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: تابعیت کشور ایران حق مسلم هر فرد ایرانی و دولت نمی‌تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند، مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری درآید. بدین ترتیب افراد می توانند از تابعیت خود خارج شوند و ترک تابعیت کنند. طبق ماده ۹۸۸ قانون مدنی: اشخاص ایرانی نمی توانند تابعیت خود را ترک کنند، مگر در شرایط زیر:
شماره ۱- به سن ۲۵ سال تمام رسیده باشند.
شماره ۲- هیات وزراء خروج از تابعیت آنان را اجازه دهد
شماره ۳- قبلا تعهد نمایند که در ظرف یکسال از تاریخ ترک تابعیت حقوق خود را بر اموال غیر منقول که در ایران دارا می‌باشند و یا ممکن است بالوراثه دارا شوند ولو قوانین ایران اجازه تملک آن را به اتباع خارجه بدهد به نحوی از انحاء باتباع ایرانی منتقل کنند زوجه و اطفال کسی که بر طبق این ماده ترک تابعیت می نمایند اعم از اینکه اطفال مزبور صغیر یا کبیر باشند از تبعیت ایرانی خارج نمی گردد مگر اینکه اجازه هیئت وزراء شامل آنها هم باشد.
شماره ۴- خدمت تحت‌السلاح خود را انجام داده باشند
تبصره الف) کسانی که بر طبق این ماده مبادرت به تقاضای ترک تابعیت ایران و قبول تابعیت خارجی می نمایند علاوه بر اجرای مقرراتی که ضمن بند ۳ از این ماده درباره آنان مقرر است باید ظرف مدت سه ماه از تاریخ صدور سند ترک تابعیت از ایران خارج شوند.
چنانچه ظرف مدت مزبور خارج نشوند مقامات صالحه امر به اخراج آنها و فروش اموالشان صادر خواهند نمود و تمدید مهلت مقرره فوق حداکثر تا یکسال موکول به موافقت وزارت امور خارجه میباشد.
تبصره ب) هیئت وزیران میتواند ضمن تصویب ترک تابعیت زن ایرانی بی شوهر ترک تابعیت فرزندان او را نیز که فاقد پدر و جد پدری هستند و کمتر از ۱۸ سال تمام دارند و یا بجهات دیگری محجورند اجازه دهد. فرزندان زن مذکور نیز که به سن ۲۵ سال تمام نرسیده باشند میتوانند به تابعیت از درخواست مادر تقاضای ترک تابعیت نمایند.
تکمیل مراحل ابطال شناسنامه
ابطال هر شناسنامه به هر دلیلی صورت نمیگیرد و فرد باید دلیل قانع کننده ای در این راستا ارائه دهد. غیر از موارد قید شده که ابطال شناسنامه گریزناپذیر است در مواردی فردی میتواند ادعا کند که شناسنامه متعلق به او نبوده و برای کم کردن سن اقدام به ابطال شناسنامه کند.
فرد با مراجعه به پزشکی قانونی و انجام مراحل آن بخش پس از تایید آن ها و ارائه به دادگاه ادامه پروسه نیازمند استشهاد محلی میباشد.
این مورد به این دلیل پیش می‌آید که در گذشته پس از فوت یک فرزند شناسنامه وی باطل نشده و به فرزند بعدی نسب داده می‌شود که این مورد قابل پیگیری و حل است.
نمونه دادخواست ابطال شناسنامه
مشخصات طرفین: نام …… نام خانوادگی ……. نام پدر ……. شغل ……. محل اقامت- شهر- خیابان- کوچه
خواهان ………..
خوانده ….. اداره آمار و ثبت‌احوال ….. محل ….. اقامت …..خواهان
وکیل یا نماینده
تعیین خواسته ابطال شناسنامه شماره………. و تقاضای اصدار شناسنامه جدید با مشخصات واقعی خواهان
دلایل و منضمات کپی مصدق ۱. شناسنامه ۲. استشهادیه دائر بر اینکه خواهان از شناسنامه خواهر یا برادر متوفی خود استفاده می‌کند. ۳. جلب‌نظر پزشکی قانونی دایر بر تعیین سن واقعی
ریاست محترم دادگاه عمومی شهرستان……….
با سلام، احتراماً به استحضار می‌رساند:
شناسنامه‌ای که کپی مصدق آن تقدیم شده است و در حال حاضر خود نیز از آن استفاده و بهره‌برداری می‌کنم شناسنامه واقعی اینجانب نمی‌باشد، بلکه متعلق به برادر متوفی اینجانب بوده است که والدین اینجانب به لحاظ بی‌سوادی یا شاید علاقه، حاضر به ابطال آن نشده و چند سال بعد که اینجانب متولد شدم آن را به اینجانب اختصاص دادند؛ فلذا با توجه به اینکه سن واقعی اینجانب با سن مندرج در شناسنامه متفاوت بوده با جلب‌نظر خبره پزشکی قانونی صدور حکم به ابطال سند سجلی شماره………. و اصدار شناسنامه جدید با مشخصات واقعی اینجانب مورد استدعاست.
محل امضاء- مهر- انگشت
نمونه رای ابطال شناسنامه
رای بدوی
در خصوص دعوی خانم …… فرزند ….. وکالت خانم …. به طرفیت اداره ثبت احوال به خواسته ابطال شناسنامه بدین شرح که خواهان اعلام نموده است دارای خواهری به همین نام بوده که به علت بیماری فوت نموده است و پس از فوت وی والدین ایشان شناسنامه خواهر متوفی خواهان را که در تاریخ …… متولد شده است برای خواهان که در تاریخ …… متولد شده است اختصاص داده اند لذا خواهان تقاضای صدور حکم به ابطال شناسنامه مذکور صدور شناسنامه جدید به تاریخ ….. نموده است این دادگاه با توجه به اینکه شناسنامه خواهان بر اساس مقررات قانونی مربوطه و به صورت رسمی صادر و تحویل ایشان گردیده است و ایشان به مدت بیش از سی سال از شناسنامه مذکور استفاده نموده و هیچ گاه مدعی عدم تعلق شناسنامه مذکور به خویش نشده است و با استفاده از آن و با ارائه آن به ادارات و مراجع قانونی مختلف فی الواقع اقرار به صحت مندرجات آن و تعلق شناسنامه به خودش نموده است و با توجه به اینکه خواهان هیچ گونه دلیلی مبنی بر فوت خواهرش و یا تولد خویش در مورخه ….. به دادگاه ارائه نکرده است و استشهادیه شهود نیز با توجه به اینکه معمولاً دوستان و اقوام اطلاعی از تاریخ دقیق تولد اشخاص دیگر ندارند و اساساً بعضی از شهود در آن زمان خود در سنین کودکی بسر می برده اند و با توجه به اینکه در فرض صحیح بودن ادعای خواهان می بایست ایشان در سن دو سالگی وارد دبستان شده باشند که این امر منطقاً صحیح به نظر نمی رسد لذا این دادگاه دعوی خواهان را غیر وارد تشخیص و مستنداً به مواد ۱۲۵۷ و ۱۲۹۰ قانون مدنی حکم به بطلان دعوی خواهان صادر و اعلام می نماید. رای صادره حضوری محسوب و ظرف مدت ۲۰ روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدید نظر استان تهران می باشد.
