با توجه به گستردگی جرایم و انواع تخلفات در جامعه، نهادهای مختلف برای رسیدگی به پرونده های قضایی در کشور پیش بینی شده است. از جمله آنها، دادسرای عمومی و انقلاب است که مقام های قضایی شامل دادستان، معاون دادستان، بازپرس و دادیار در آن مشغول به انجام وظیفه هستند.
وظایف و صلاحیت دادسرا چیست؟
بعد از وقوع جرم، نیاز است تا به یک سری از موضوعات رسیدگی شود تا پرونده حل و فصل شود. ابتدا نیاز است که کشف جرم انجام شود، سپس مراحل تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی و اجرای احکام توسط دادسرا انجام می شود.
در ادامه این مطلب، با وظایف دادسرای عمومی و انقلاب بیشتر آشنا می شویم.
مرحله اول: کشف جرم
ابتدا یک جرم به دادسرا اعلام می شود و وظیفه دادسرا در این مرحله، کشف جرم است. کشف جرم به عبارتی به معنای این است که آیا واقعا جرم رخ داده است یا خیر.همچنین در این مرحله مشخص می شود که آیا دادسرا صلاحیت رسیدگی به این پرونده را دارد یا خیر. برای این منظور نیروهایی که اصطلاحا به آن ها ضابطان دادگستری گفته می شود، وظیفه کشف جرم را برعهده دارند.
مرحله دوم: تعقیب متهم
بعد از کشف جرم، نیاز است تا متهم تحت تعقیب قرار گیرد. در اینجا دو حالت ممکن است رخ بدهد:
- متهم شاکی خصوصی داشته باشد (جرایم غیرقابل گذشت)
- متهم شاکی خصوصی نداشته باشد (جرایم قابل گذشت)
تعقیب متهم در مورد دوم، تنها در صورتی انجام می شود که جرم جنبه عمومی داشته باشد؛ وگرنه این مرحله انجام نخواهد شد و پرونده متوقف می شود. جرایمی مثل قتل نفس و تجاوز، از جمله جرایم حساسی هستند که در جامعه جنبه عمومی دارند و دادسرا بدون حتی وجود شاکی خصوصی، پرونده را پیگیری می کند.
مرحله سوم: تحقیقات مقدماتی
از مهمترین مراحل وظایف دادسرا، می توان به مرحله تحقیقات مقدماتی اشاره کرد. در این مرحله باید تمام شواهد و مدارک و مستندات تجمیع شوند. دادسرا وظیفه دارد درباره جرم تحقیق کند. تحقیق درباره جرم به معنای تجزیه و تحلیل تمام عوامل موثر در وقوع جرم است.
مرحله چهارم: اجرای احکام کیفری
بعد از سپری شدن تمام سه مرحله قبل، پرونده به دادگاه ارسال می شود و قاضی دادگاه پرونده را بررسی می کند. قاضی دادگاه به کمک اظهارات متهم یا متهمین و استناد به مدارک ارائه شده توسط دادسرا و تحقیقات صورت گرفته شان، حکم را صادر میکند.
نیاز است پروسه صدور حکم، قطعی شدن و نهایی شدن آن تمام شود و سپس پرونده به دادسرای عمومی و انقلا مجددا ارسال می شود. در اینجاست که دادسرا وارد مرحله چهارم از وظایف خود، یعنی اجرای حکم می شود.
مقام های قضایی دادسرا چه کسانی هستند؟
اولین و بالاترین مقام دادسرا، دادستان است. ایشان وظایف مهمی را برعهده دارند. وظیفه دادستان، به عنوان ریاست دادسرا، نظارت بر ضابطان دادگستری می باشد.
مقام بعد از دادستان، دادیار است. دادیار با هماهنگی و اجازه دادستان، امکان تشکیل دادگاه عمومی و انقلاب را دارد. مقام دادستان بالاتر است و بر دادیار نظارت می کند. بنابراین در مواردی که رای و نظر دادیار با دادستان یکسان نباشد، رای دادستان ارجح می باشد. وظیفه دیگر دادیاران، انجام تحقیقات در مورد پرونده است تا به بازپرس ها برای رسیدگی به پرونده ها کمک شود.
در واقع بازپرس، مقام قضایی بعدی می باشد که به عنوان قاضی اصلی عمل می کند؛ یعنی وظیفه رسیدگی به پرونده ها را دارد.
جالب است بدانید که بر طبق قانون، زمانی که درخواستی از طرف بازپرس داده می شود، ضابطان، اداره ها و مقامات رسمی باید سریعا آن را اجرا نمایند.
مقام بعدی در دادسرا، معاون دادستان نام دارد. معاون دادستان وظیفه دارد که به دادستان در انجام برخی امور اداری کمک کند. کارهایی مانند ارجاع شکوائیه ها، نظارت بر عملکرد ضابطان قضایی، اظهار نظر در مورد رای صادر شده توسط دادیار و بازپرس را انجام می دهد.
انواع دادسراهای اختصاصی کدامند؟
تا به اینجا در خصوص وظایف دادسرا و مقام های قضایی آن مطالبی را آموختیم. دادسرا ها با توجه به نوع برخی جرایم، انواع مختلفی دارند.
از جمله دادسراهای ویژه که در کشور فعالیت می کنند شامل:
- دادسرای ویژه جرایم پزشکی؛
- دادسرای ویژه ارشاد؛
- دادسرای ویژه امور اقتصادی؛
- دادسرای نیابت قضایی؛
- دادسرای ویژه قاچاق کالا؛
- دادسرای ویژه سرپرستی؛
- دادسرای ویژه امور جنایی؛
- دادسرای ویژه کارکنان دولت؛
- دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان؛
- دادسرای ویژه روحانیت.
این دادسرا ها با هدف بررسی تخصصی تر موضوعات جرایم تاسیس شده اند و رسیدگی به امور تخصصی را برای مردم راحت تر کرده اند.
در ادامه این مطلب، در رابطه با هر یک از انواع دادسراهای عمومی و انقلاب و صلاحیت هر کدام بیشتر توضیح خواهیم داد.
صلاحیت دادسرای ویژه جرائم پزشکی چیست؟
برای کسب آگاهی در مورد صلاحیت این مرجع قضایی، ابتدا لازم است بدانیم که جرائم پزشکی چیست.
جرائم پزشکی چیست؟
جرائم پزشکی به آن دسته از جرائمی گفته می شود که پزشکان رفتاری را در حیطه کاری خود انجام می دهند که مغایر با قوانین مجازات اسلامی می باشد و قانونگذار برای مجرمین، مجازات هایی مثل تعزیز، دیه و قصاص را پیشبینی کرده است.
چرا دادسرای ویژه پزشکی ایجاد شده است؟
اقدامات پزشکی از جمله مسائل بسیار تخصصی است تا مردم بتوانند برای ثبت شکایت و رسیدگی به پرونده های پزشکی، به این مرجع قضایی مراجعه کنند.
البته به جز دادسرای ویژه پزشکی و دارویی، شورای حل اختلاف ویژه رسیدگی به امور پزشکی و بهداشتی نیزدر سال ۱۳۸۹ در تهران تاسیس شده است.
این شورا از افراد با تجربه و متخصص مورد تایید سازمان نظام پزشکی و نیز یک نفر قاضی دادگستری تشکیل شده است که به پرونده های با ابعاد کوچک یعنی به ارزش کمتر از ۲۰ میلیون تومان رسیدگی می کند یا این که هر دو طرف دعاوی، راضی به ارجاع پرونده به این نهاد باشند.
در این نهاد تلاش می شود تا بین افراد صلح و سازش ایجاد شود ولی در صورت عدم موفقیت، پرونده به مراجع قضایی ذیربط ارجاع می شود.
نحوه ثبت شکایت و رسیدگی در دادسرای ویژه پزشکی چگونه است؟
ابتدا شخص شاکی ، برای تنظیم شکایت به دادسرا مراجعه می کند و پرونده به کمیسیون پزشکی ارسال می شود تا رسیدگی شود. سپس در صورت تایید کمیسیون مبنی بر وقوع جرم (کشف جرم)، دادسرا با صدور کیفرخواست پرونده را به دادگاه ارجاع می دهد. در این مرحله دادگاه با کمک محتویات پرونده، نظر کارشناس و نیز اظهارات دو طرف دعاوی، اقدام به صدور رای می کند.
