اظهارنامه جزء اسناد عادی به حساب می آید که به صورت رسمی به اطلاع شخصی می رسد. مثلا فرض کنید شخصی به شما مقداری پول بدهکار است، می توانید با تنظیم اظهارنامه و ارسال آن به فرد مورد نظر، مدت زمان کافی را در اختیار وی جهت پرداخت بدهی قرار دهید. تنظیم اظهارنامه یکی از روش‌های منطقی و عاقلانه برای برطرف کردن دعاوی حقوقی بدون مراجعه به دادگاه یا مقام‌های قضایی است.
نگارش اظهارنامه، مانند نگارش سایر برگه‌های قضایی اصول خاصی دارد. معمولا اشخاص برای نگارش اظهارنامه بصورت قانونی و دقیق، به متخصصان حقوقی مراجعه می‌کنند، درحالی‌که تنظیم اظهارنامه آنقدرها دشوار نیست. اگر قصد دارید که فرایند دادخواهی خود را بدون مراجعه به دادگاه، تنها با ارسال یک اظهارنامه حل کنید، باید نکات اساسی در نگارش اظهارنامه را به خوبی بدانید.
اظهارنامه چیست؟
اظهارنامه یک برگه از انواع اوراق قضایی است که به مراجع غیرقضایی فرستاده می‌شود. به بیان دیگر، اظهارنامه یک تفاوت عمده با سایر اوراق قضایی مانند دادخواست یا شکواییه دارد. شکواییه یا دادخواست به مراجع قضایی تقدیم می‌شود و آغاز کننده یک فرایند حقوقی یا کیفری خواهد بود، درحالی‌که اظهارنامه چنین نیست. اجازه بدهید که فلسفه تنظیم اظهارنامه با یک مثال، ساده کنیم:
شخصی را تجسم کنید که یک مستاجر دارد. مستاجر او، چند ماهی است که اجاره‌بها را پرداخت نکرده است و موجر هم قصد دارد که برای انجام اقدامات قانونی، به سراغ مراجع قضایی برود. در چنین موقعیتی، متخصصان حقوقی پیشنهاد می‌دهند که موجر یک برگه با عنوان “اظهارنامه” به مستاجر تحویل بدهد.
در محتوای این برگه، نوشته شده است که مستاجر باید تا زمان معینی کل مبلغ اجاره را پرداخت کند، وگرنه موجر می تواند از طریق تنظیم شکایت اقدامات قانونی لازم را انجام دهد. اظهارنامه در واقع یک برگه قضایی است که پیش از عملی شدن جریان‌های حقوقی، از طرف خواهان به خوانده ارسال می‌شود. این برگه، علاوه بر اینکه می‌تواند فرایند دادخواهی را بدون مراجعه به دادگاه حل کند، فوایدی نیز برای خوانده در جریان دادگاه در بر دارد.
نکته مهم در تنظیم اظهارنامه
اول از همه باید بدانید که تنظیم اظهارنامه فقط برای گرفتن حق نیست. بلکه هر فردی می تواند انواع مختلفی اظهارنامه را آماده کند. نوشتن و نگارش اظهارنامه باید کاملا در چهارچوب ادب باشد و نباید در داخل آن از کلمات زشت و رکیک استفاده نمود. همانطور که گفتیم تنظیم اظهارنامه یک ابزار قضایی حساب می شود و مراجع قضایی از پذیرفتن اظهارنامه هایی که در آن از کلمات مستهجن استفاده شده است، خودداری می کنند.
تنظیم اظهارنامه چه انواعی دارد؟
در نگارش اظهارنامه، ممکن است مشکلات خاصی پیش بیاید. چرا که برخی از اظهارنامه‌ها با موضوع و اهداف کاملا متفاوتی با موارد بالا، نوشته و ارسال می‌شوند. اگر قصد داشته باشید که یک تنظیم اظهارنامه را به شکلی دقیق و بدون اشکالی عملی کنید، باید با انواع اظهارنامه به خوبی آشنا شوید. انواع اظهارنامه، شامل موارد زیر می‌شود:
- اظهارنامه مالیاتی:
اظهارنامه‌های مالیاتی در انواع گوناگونی مانند اظهارنامه عملکرد، اظهارنامه مالیات بر ارث و اظهارنامه مالیاتی املاک نوشته می‌شود. این اوراق قضایی، معمولا از سمت اشخاص حقوقی و حقیقی به اداره دارایی ارسال می‌شوند و تعیین‌کننده مالیات پرداختی خواهند بود.
- انواع اظهارنامه حقوقی:
اظهارنامه حقوقی نوعی نامه قانونی و رسمی است که از سوی شاکی به متهم یا خوانده ارسال می‌شود. این اظهارنامه‌ها را در بخش قبلی، بصورت جامع بررسی کردیم.
مطلب پیشنهادی: در چه مواردی نیاز به تنظیم لایحه می باشد؟
نحوه تنظیم اظهارنامه قضایی
- ابتدا نیاز دارید اوراق اظهارنامه تهیه کنید. این اوراق را می توان در مکان های فروش تمبر یا در مجتمع های قضایی تهیه کرد. اگر برای 1 نفر فقط می خواهید تنظیم کنید، باید نوشته خود را در 3 سری آماده نمایید و اگر شخص دیگری اضافه شد، می بایست برای آن نفر هم یک نسخه اصلی تهیه و تنظیم شود. بعد از اینکه اوراق را گرفتید، باید مطالب مورد نظر را در قسمت اظهارات وارد کنید.
- هنگام نوشتن سعی کنید جملات خوانا و بدون ابهام نوشته شوند.
- در تنظیم اظهارنامه هیچوقت به شخص مقابلتان جرمی را نسبت ندهید. زیرا ممکن است در شرایط به عنوان شخصی که اخبار دروغ و اشتباه را منتشر کرده است تحت مجازات کیفری قرار بگیرید.
- حتما باید در پایان اظهارنامه درج شود که درصورت عدم همکاری اقدامات مورد نیاز قانونی انجام شود.
- اگر نیاز بود همراه با تنظیم اظهارنامه سند یا مدرکی را براس شخص مورد نظر بفرستیم، حتما جزئیات را در داخل اظهارنامه لحاظ کنیم. برای مثال: به دلیل تحویل ندادن خانه در موعد مقرر، علاوه بر اینکه یک اظهارنامه در جهت تخلیه خانه تنظیم می شود، کلید آپارتمان نیز ارسال می شود.
- اگر از موضوعی اطمینان کافی ندارید در داخل اظهارنامه بیان نکنید!
روش های ثبت اظهارنامه قضایی
بعد نوشتن اظهارنامه قضایی باید برای ثبت آن اقدام نمایید. برای ثبت، می توانید از دو روش زیر استفاده کنید:
- خود شخص به وب سایت خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. (www.adliran.ir)
- شخص به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند و درخواست تنظیم و ثبت اظهارنامه بدهد.
مفاد مهم در تنظیم اظهارنامه
بعضی از مفاد در اظهارنامه شامل:
- اطلاعات و مکان اظهارکننده.
- عنوان و موضوع اظهارنامه.
- خلاصه نوشته ها.
- جواب.
رایج ترین نوع تنظیم اظهارنامه در کشور
ازجمله اظهارنامه های رایج در کشور عبارت است از:
- تصرف عدوانی
برای نمونه در شرایطی که فردی به عنوان امین شخصی انتخاب شده باشد مانند: سرایدار یا کارگر، وی اگر پس از گذشت 10 روز از تاریخ ابلاغ کردن اظهارنامه، که توسط شخص مالک یا نماینده ای از او تهیه و تنظیم شده است، نسبت به خارج کردن مال از تصرف خویش اقدامی نکند، به عنوان متصرف عدوانی شناسخته می شود مرتکب جرم سنگینی شده است.
- مشکلات ساختمانی (هزینه شارژ و از این قبیل)
فردی که به عنوان مدیر ساختمان شناخته می شود، می تواند از طریق تنظیم و یا نگارش اظهارنامه نسبت به وصول بدهی ها اقدامات لازم را انجام دهد.
- رابطه بین مستاجر و موجر
در شرایطی که موجر، ملک مورد معامله شده را در اختیار مستاجر قرار ندهد، وی می تواند با تنظیم اظهارنامه نسبت به تحویل گرفتن ملک اقدام نماید. همچنین، در صورتیکه مستاجر در ارتباط با تخلیه نمودن ملک در زمان مقرر مقاومت کند و از امجام اینکار خودداری کند، موجر می تواند با تنظیم اظهارنامه نسبت به برطرف کردن مشکل اقدامات لازم را انجام دهد.
در چه شرایطی تنظیم اظهارنامه و ارسال آن الزامی است؟
ممکن است گاهی اوقات در این امر الزامی بوجود آید. برای مثال، بر طبق قوانین مربوط به تملک آپارتمان ها که در سال 1359 به تصویب رسیده است، در شرایطی که فرد استفاده کننده از ملک، هزینه های مشترک آپارتمان را پرداخت نکند، این بدهی ها توسط اظهارنامه وصول می شوند.
مثالی دیگر، براساس مواد 459 و 460 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر در تنظیم قرارداد یا موارد دیگر، طرفین معامله مجبور به معرفی داور شوند، همچنین اگر نتوانند در انتخاب داور به نقطه مشترکی برسند، در این صورت هر یک از آن ها می توانند با تنظیم اظهارنامه و ارائه آن این کار را انجام دهند.
چگونگی نگارش اظهارنامه قضایی
در سال‌های قبل، از سوی مراجع قضایی (دادگاه‌ها یا کلانتری‌ها) برگه‌های آماده شده‌ای به اشخاص داده می‌شد. هر شخصی می‌توانست با پر کردن و ارسال آن برگه‌ها به شخص حقیقی یا حقوقی مد نظر خود، یک اظهارنامه حقوقی را به جریان بیندازد.
این سال‌ها، مراجع قضایی فرایند تنظیم اظهارنامه را به عهده اشخاص گذاشته‌اند، در نتیجه بسیاری از مردم برای تنظیم اظهارنامه دلخواه خود، به دفاتر وکلا یا متخصصان خبره حقوقی مراجعه می‌کنند. در این بخش، نکته‌هایی را بیان می‌کنیم که نگارش اظهارنامه را ساده‌تر می‌کنند.
نکته اول نگارش اظهارنامه
در تنظیم اظهارنامه، باید به خوبی با همه بخش‌های آن آشنا باشید؛ این مسئله به شما می‌آموزد که چگونه یک اظهارنامه را با رعایت همه اصول و مقررات بایسته، نگارش کنید. یک اظهارنامه حقوقی باید دارای اطلاعات و نکات زیر باشد:
- موضوع اظهارنامه: موضوع اظهارنامه بایست به صورت شفاف و خلاصه نوشته شود؛ مطمئنا مخاطب شما، با مطالعه متن اصلی اظهارنامه، موضوع را در خواهد یافت. در نتیجه، موضوع صرفا باید به صورت تشریفاتی و در یک عبارت کوتاه نوشته شود.
- مشخصات اظهارکننده: در این بخش، اطلاعات خود مانند نام، نام خانوادگی و نام پدر را بنویسید.
- مشخصات و محل اقامت مخاطب اظهارنامه: در این بخش نیز، به صورت اجمالی اطلاعات مخاطب اظهارنامه را بنویسید.
- مشخصات وکیل: اگر وکیل یا نماینده قانونی شما قصد تنظیم یک اظهارنامه را دارد، باید در قسمت خاصی درج کند که این اظهارنامه توسط وکیل قانونی اظهار کننده تنظیم شده است؛ بسیار مهم است که در نگارش اظهارنامه، اطلاعات شخصی وکیل، نوشته شود.
- بخش اصلی با عنوان خلاصه “اظهارات” یا “متن اظهارات”: در این بخش، ابتدا با عرض سلام و ادای احترام به مخاطب خود، اصل اظهاراتتان را بیان کنید؛ اظهارکننده یا نماینده قانونی او، باید ابتدا در یک مقدمه کوتاه مطلب را بیان کند، سپس وارد متن اصلی شود و در پایان نیز، خلاصه اظهارات را بیان نماید. اگر از مخاطب خود تقاضا یا خواهش خاصی دارید، باید آن تقاضا را در پایین اظهارنامه خود بنویسید؛ همچنین تعیین کنید که اگر تقاضا برآورده نشود، فرایند قانونی خاصی به جریان خواهد افتاد.
- بخش “متن پاسخ” یا “خلاصه پاسخ مخاطب” : مخاطب اظهارنامه، موظف است که پس از دریافت اظهارنامه و خواندن آن، جواب خود را در قسمت دیگر اظهارنامه بنویسد و برگه را به اظهارکننده بازگرداند؛ بسیار مهم است که برگه اظهارنامه را با پاسخ مخاطب و امضای او در نزد خود نگه دارید. ممکن است در برخی موارد، مشکل شما با ارسال اظهارنامه حل نشود؛ در چنین موقعیتی، ارائه برگه اظهارنامه به دادگاه، به نفع اظهارکننده خواهد بود.
مطلب پینشنهادی: نحوه تنظیم نامه اداری به چه صورتی می باشد؟
نکته دوم نگارش اظهارنامه
در نگارش اظهارنامه، باید بیان خود را تا حد امکان قدرتمند و قاطع نشان دهید؛ اگر خلاصه اظهارنامه را به شکلی بنویسید که مخاطب با مطالعه آن، از تبعات قانونی سرپیچی از تقاضای شما بترسد، مشکل به زودی حل خواهد شد. البته نباید فراموش کنید که توهین در تنظیم اظهارنامه هیچ جایی ندارد، بلکه تا حد امکان باید از یک بیان مودبانه اما در عین حال، مطمئن استفاده کنید.
نکته سوم نگارش اظهارنامه
برخی از متخصصان حقوقی، پیشنهاد می‌کنند که در زمان ارسال اظهارنامه، یک دادخواست قانونی نیز به دادگاه ارسال کند؛ قضیه از این قرار است که در برخی از موارد، مخاطب با دریافت اظهارنامه، آماده فرایندهای دادگاهی می‌شود و اتفاقا همه اموال منقول و غیرمنقول خود را نیز از ترس توقیف پنهان می‌کند. پس فراموش نکنید که اظهارنامه باید همراه با تنظیم دادخواست حقوقی باشد.
نکته چهارم نگارش اظهارنامه
در تنظیم اظهارنامه، باید به ادعاها و بیانات خود توجهی ویژه داشته باشید. فراموش نکنید که دادگاه بر مبنای شواهد و اقرارهای دو طرف به پیش می‌رود و ممکن است مخاطب در برخی موارد، از گفته‌های شما در اظهارنامه، علیه خودتان استفاده کنید. به منظور پیشگیری از چنین مسئله‌ای، در نگارش اظهارنامه، از موارد زیر پرهیز کنید:
- توهین و فحاشی به مخاطب؛
- تهدید مخاطب به مجازات‌های شخصی؛
- استفاده از کلمات سبک‌سرانه؛
- بیان هر نکته‌ای که مطابق با قوانین جمهوری اسلامی ایران، جرم محسوب می‌شود.
