در ابتدا بهتر است بازنشسته را تعریف کنیم. به زبان ساده، بازنشستگی یعنی فرد در طول اشتغال بیمه شده باشد و پس از گذشت ۲۰ تا ۳۰ سال از مدت زمان بیمه و یا رسیدن به سن ۶۰ سالگی، بازنشسته می شود و به شرایط لازم برای دریافت بیمه بازنشستگی دست می یابد.
بازنشستگی نیز دارای فشارهای مالی یا روانی خاص خود می باشد و موضوعی می باشد که دیر یا زور برای هر فردی اتفاق می افتد. مشخص است که در دوره بازنشستگی درآمد افراد نسبت به قبل کاهش یافته و در مقابل هزینه ها افزایش می یابد.
مورد بعدی که دغدغه خیلی از بازنشستگان می باشد، شرایط اقتصادی است که این مورد نیز وابسته به مورد قبل یعنی همان کم شدن درآمد می باشد. البته لازم به ذکر است که تمام این مشکلات و دغدغه ها زمانی اتفاق می افتد که فرد شرایط دریافت بیمه بازنشستگی را ندارد. افرادی که بیمه بازنشستگی هستند و حقوق و مزایای زیادی دریافت می کنند تا حد زیادی از این دغدغه ها را نخواهند داشت.
دلایل دریافت بیمه بازنشستگی
دریافت بیمه بازنشستگی شرایطی را دارا می باشد اما در عین حال دلایلی نیز دارد که در ابتدا دلایل بازنشستگی را بیان می کنیم.
شماره ۱- فردی که بر اثر کهولت سن و رسیدن به سن بازنشستگی توان سابق را برای کار کردن ندارد.
شماره ۲- بازنشستگی افرادی که در شرایط آب هوایی یا محیطی سخت مشغول به کار هستند که این حالت را در اصطلاح مشاغل سخت می گویند. در این مورد به دلیل فرسودگی زودرس، قبل از سن مورد نظر بازنشسته می شود.
شماره ۳- در بعضی مواقع خاص، به دلیل به وجود آمدن شرایط بد اقتصادی و بالا رفتن نرخ بیکار در جامعه، دولت تصمیم می گیرد گروهی را به صورت زودهنگام بازنشسته کند.
در قسمت بالا دلایل بازنشستگی را بیان کردیم. حال می خواهیم به شرایط بیمه بازنشستگی بپردازیم.
شرایط دریافت بیمه بازنشستگی
قانون تامین اجتماعی دو قانون برای دریافت بازنشستگی بیان کرده است. شماره ۱- رسیدن به سن مشخص شده در قانون شماره ۲- داشتن سنوات پرداخت حق بیمه به میزان مقرر. به زبان ساده تر، یعنی فرد در دوران اشتغال خود تا زمان رسیدن به سن بازنشستگی، حق بیمه پرداخت کرده باشد. سن بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی به این صورت می باشد که برای آقایان ۶۰ سالگی و برای بانوان ۵۵ سالگی، سن بازنشستگی می باشد.
شرایط دریافت بیمه بازنشستگی در کارهای سخت
بر طبق قانون بازنشستگی افرادی که به مدت ۲۰ سال متوالی (پی در پی) و یا ۲۵ سال متناوب، در کارهای زیان آور (کارهایی که مخل سلامتی میباشد) اشتغال داشته باشد، از نظر قانون بازنشسته محسوب می شوند. البته لازم به ذکر است در هر دو حالت متوالی و متناوب، فرد باید حق بیمه خود را پرداخت کرده باشد. همچنین اگر کمیسیون های پزشکی، قبل از رسیدن فرد به سن بازنشستگی در کار های سخت (مطابق ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب) تشخیص دهد که فرد دچار فرسایش شده است، فرد می تواند اقدام به دریافت بیمه بازنشستگی کند.
شرایط بیمه بازنشستگی جانبازان
جانبازان می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند، همچنین به میزان درصد جانبازی، فرد می تواند از سنوات ارفاقی بهره مند شود. بازنشستگی از این طریق شرط سنی ندارد و متقاضی با توجه به سنوات پرداخت حق بیمه و سابقه ارفاقی می تواند از مستمری برخوردار شود. برای تعیین سنوات ارفاقی، جانبازان درجه نقص عضو و از کارافتادگی (درجه جانبازی) مبنای میزان سوابق اعطایی خواهد بود و به صورت زیر بیان می شود:
شماره ۱- جانبازانی که بین ۲۰% تا ۴۰% دارای نقص عضو یا کاهش توانایی باشند، حداقل ۳ و حداکثر ۶ سال به سوابق آن ها اضافه خواهد شد.
شماره ۲- برای درجات بین ۴۰% تا از کار افتادگی کامل، حداقل ۶ و حداکثر ۱۰ سال ارفاق خواهد شد.
شرایط بیمه بازنشستگی معلولان
- معلولان عادی می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند و به میزان معلولیت از سابقه ارفاقی برخوردار گردند. شرط سنی برای خانمهای معلول ۴۵ و آقایان معلول ۵۰ سال می باشد.
سنوات ارفاقی به معلولین برای معلولیت های ناشی از کار و غیر ناشی از کار متفاوت است، در این قسمت این موضوع را بیان می کنیم:
- درجات بین ۲۰% تا ۴۰% و تا از کار افتادگی کامل، حداقل ۵ و حداکثر ۸ سال، متناسب با درجات فوق به سوابق فرد اضافه می شود.
معلولان عادی غیر ناشی از کار:
- درجات بین ۲۰% تا ۴۰% حداقل ۲ و حداکثر ۳ سال با توجه به درجات به سوابق بیمه شده اضافه می شود.
- درجات بین ۴۰% تا از کار افتادگی کامل حداقل ۳ و حداکثر ۶ سال متناسب با درجات معلولیت، اضافه خواهد شد.
شرایط درخواست بیمه بازنشستگی
بازنشستگی و درخواست آن به عهده بیمه شده می باشد و کارفرما نمی تواند بیمه شده را وادار به بازنشسته شدن کند، یا از بیمه تامین اجتماعی بخواهد که بیمه شده را بازنشسته کند. برای این مورد فقط یک استثنا وجود دارد که آن را بیان می کنیم. استثنا موجود در این شرایط: در مواردی که بیمه شده مرد دارای ۶۵ سال و فرد بیمه شده زن دارای ۶۰ سال یا بیشتر از آن بوده و حداقل سابقه لازم و قابل قبول را در تاریخ تقاضای بازنشستگی داشته باشد، کارفرما می تواند بازنشستگی آنان را از بیمه تامین اجتماعی درخواست کند.
شرایط بیمه بازنشستگی برای سایر اقشار
همه مشمولین سازمان تامین اجتماعی اعم از بیمه اختیاری، بیمه خویش فرما مانند بیمه کارگران ساختمانی، بیمه رانندگان، بیمه قالی بافی، بیمه مشاغل آزاد، بیمه هنرمندان و… نیز مشمول موارد اعلام شده در بالا می باشد.
محاسبه مستمری بیمه بازنشستگی در تامین اجتماعی
در تعیین میزان مستمری قابل پرداخت به بازنشستگان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، دو عامل سابقه پرداخت حق بیمه و حقوق و مزایای مبنای کسر حق بیمه، نقش اساسی را ایفا می کند. برای تعیین میزان مستمری متعلق به هر فرد بازنشسته، پس از محاسبه متوسط مزد یا حقوق بیمه شده، عدد بدست آمده در سابقه پرداخت حق بیمه ضرب شده و سپس عدد به دست آمده بر ۳۰ تقسیم می شود.
متوسط مزد یا حقوق بیمه شده نیز از مجموع مزد یا حقوق مبنای کسر حق بیمه در آخرین دو سال اشتغال بیمه شده تقسیم بر عدد ۲۴ به دست می آید. به این ترتیب در واقع مزد یا حقوقی که بیمه شده در آخرین دو سال پایان کار خود دریافت می کند و حق بیمه ماهانه او بر مبنای آن محاسبه می شود، نقش مهمی در تعیین مستمری بیمه بازنشستگی دارد.
همچنین بر اساس ماده ۱۱ قانون تامین اجتماعی: مستمری از کارافتادگی کلی و مستمری بازنشستگی و مجموع مستمری بازماندگان در هر حال نباید از حداقل مزد کارگر عادی کمتر باشد. لازم به ذکر است که این قانون شامل افرادی می شود که حداقل ۲۰ سال سابقه بیمه بازنشستگی دارند.
قوانین مستمری بیمه بازنشستگی
شماره ۱- فرزندان پسر بازنشستگان تا سن ۲۰ سالگی و در صورت اشتغال به تحصیل، همچنین فرزندان دختر تا زمانی که شوهر اختیار نکرده باشند و شاغل نیز نباشند و تحت تکفل والدین قرار داشته باشند، می توانند از خدمات درمانی تامین اجتماعی، به تبع والدین استفاده نمایند.
شماره ۲- محدودیت و سقفی در پرداخت مستمری به بازنشستگان تحت پوشش تامین اجتماعی وجود ندارد و متوسط مزد یا حقوق مبنای کسر حق بیمه در آخرین دو سال پایانی اشتغال بیمه شده، مبنای اصلی محاسبه مستمری استحقاقی بازنشستگی وی می باشد.
شماره ۳- سوابق بیمه ای خود را در یکی از شعب تامین اجتماعی متمرکز کنید و اگر در شعبه دیگری هم سابقه پرداخت حق بیمه دارید، موضوع را به شعبه ای که در حال حاضر حق بیمه خود را به آن می پردازید، اعلام کنید.
شماره ۴- چنانچه بیمه شده ای بیش از ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد، سوابق بیش از ۳۰ سال وی حداکثر تا ۳۵ سال در محاسبه مستمری وی منظور خواهد شد.
خدمات بیمه تامین اجتماعی به بازنشستگان
بازنشستگان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی علاوه بر دریافت مستمری از این بیمه، از خدمات درمانی که در مراکز درمانی ملکی و مراکز درمانی طرف قرارداد تامین اجتماعی ارائه می شود، برخوردار هستند. استفاده از خدمات مراکز درمانی ملکی بیمه تامین اجتماعی در سراسر کشور برای بازنشستگان این بیمه و افراد تحت تکفل آنان رایگان است. بازنشستگان تامین اجتماعی همچنین در مراجعه به پزشکان و مراکز پزشکی طرف قرارداد این بیمه نیز با پرداخت مبلغ ناچیزی به عنوان فرانشیز از خدمات آنها استفاده می کنند.
پرداخت عیدی، حق اولاد و حق عائله مندی، حق سنوات مازاد بر ۲۰ سال و ارائه کالابرگ کالاهای اساسی از دیگر اقداماتی است که از سوی بیمه تامین اجتماعی برای بهبود شرایط زندگی بازنشستگان تحت پوشش این بیمه انجام می شود.
مدارک لازم برای دریافت بیمه بازنشستگی
شماره ۱- تکمیل تقاضانامه بیمه بازنشستگی
شماره ۲- ارائه اصل و تصویر تمام صفحات شناسنامه و کد ملی
شماره ۳- فرم درخواست بازنشستگی بیمه شدگان بر اساس سنوات پرداخت حق بیمه
شماره ۴- فرم درخواست بازنشستگی بیمه شدگان مشاغل سخت و زیان آور بر اساس سنوات پرداخت حق بیمه
شماره ۵-فرم برقراری مجدد مستمری بازماندگان پس از فوت بیمه شده اصلی
شماره ۶- فرم جمع آوری سوابق تامین اجتماعی و درخواست بازنشستگی
