مهریه

همه ما بارها در مکان های مختلف کلمه مهریه را شنیده ایم و به خوبی می دانیم که مهر چیست؟ و به چه منظور می باشد؟ اما افراد کمی هستند که شرایط و قوانین موجود در کشور ما را در ارتباط با این حق خانم می دانند. همه مهر را به عنوان یکی از حقوق های مالی زن می دانند که در هنگام عقد و ازدواج دائم به اون تعلق می گیرد.

چگونگی مطالبه مهریه دو نوع راجع دارد به نام های:

• عندالمطالبه (که ما این نوع مهریه را به وفور شنیده ایم)
• و عندالاستطاعه که هر کدام از آنها قوانین و تعاریف مخصوص به خود را دارد.

در گذشته زن به هنگام مطالبه مهرش از حق حکم حبس برخوردار بوده است. اما به دلیل زیاد شدن تعداد پرونده هایی که در ارتباط با مطالبه این حق می باشد، قوانین جدیدی برای آن وضع شده است.

آذرداد در این مقاله قصد دارد به بررسی تعیین مهر به طور کامل می پردازیم. پس با ما همراه باشید.

مهریه چیست؟

همانطور که به آن اشاره کردیم مهر، حقوق مالی است که ضمن عقد ازدواج به زن تعلق می گیرد. بر طبق ماده 1082 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران:

“ به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.”

با توجه به این ماده به محض جاری شدن عقد زن مالک مهر خود می شود.

بطور مرسوم دیده شده است که زن در هنگام طلاق طلب مهر می کند. اما بطور کلی زن می تواند از زمان جاری شدن عقد هر زمانی که بخواهد مهر خود را مطالبه کند. مالی که به عنوان مهریه به زن تعلق می گیرد باید قابلیت تملک را داشته باشد.

لازم به ذکر است که در مواردی مانند عدم تمکین، رابطه نامشروع یا موارد اینچنینی از سوی زن مالکیت مهریه از زن گرفته نمی شود. اما مواردی وجود دارد تحت عنوان موارد عدم تعلق مهر به زن که باعث معافیت مرد از پرداخت مهر می شود.

انواع مهریه

در عقد دائم تعیین مهر جزء شرایط لازم و ضروری نیست و حتی اگر در زمان عقد مهری تعیین نشود. زن و مرد می توانند بعد از ازدواج برای تعیین مهر با یکدیگر توافق کنند و عقد آن ها صحیح می باشد. با توجه به این موضوع می توان مهر را به انواعی که در ادامه ذکر می شود دسته بندی کرد.

• مهر محمدی یا مهرالسنه:

مهری که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (ع) تعیین نموده اند تحت عنوان مهرالسنه شناخته می شود که مقدار آن 262 مثقال و نیم پول نقره مسکوک است.

• مهرالمتعه:

این نوع از مهر متعلق به زمانی است که در هنگام عقد مهر تعیین نشده باشد و مرد قصد داشته باشد که زن را قبل از نزدیکی طلاق دهد باید مبلغی را با توجه به وضعیت مالی خود به عنوان مهر برای زن تعیین کند و به او پرداخت کند.

• مهرالمثل:

اگر در هنگام عقد مهری تعیین نشود زن و مرد می توانند بعد از عقد مهر را با توافق یکدیگر تعیین نمایند. اما اگر قبل تعیین کردن مهر ، نزدیکی بین زن و مرد صورت بگیرد زن مستحق مهرالمثل می شود. در این نوع مهریه مبلغ پرداختی با توجه به وضع خانوادگی زن و اطرافیان او تعیین می شود.

• مهرالمسمی:

این نوع مهر به مقدار مالی گفته می شود که در هنگام عقد نکاح ذکر خواهد شد و مورد توافق زن و مرد می باشد. یا به عبارتی مهری است که در هنگام عقد نکاح توسط شخص ثالثی تعیین می شود یا از قبل تعیین شده است.

• مفوضة المهر:

اگر زنی در هنگام عقد نکاح دائم تعیین میزان مهر خود را به عهده شوهرش یا شخص ثالثی بگذارد به وی مفوضه المهر می گویند.

• مفوضة البضع:

اگر زنی در هنگام عقد نکاح دائم مهری برایش تعیین نشده باشد یا برای وی شرط عدم مهر گذاشته شده باشد وی را مفوضه البضع می گویند.

مهریه عندالمطالبه چیست؟

کلمه مهریه عندالمطالبه را بسیار می شنویم و همه مان کمابیش با آن آشنایی کامل داریم. بطور ساده معنی این نوع مهر این است که زن به محض مطالبه مهرش مرد موظف به پرداخت آن است. در این نوع مهریه محدودیتی برای زن وجود ندارد و هر زمان که اراده کند می تواند درخواست دریافت مهرش را کند.

در این مورد تا زمانی که مرد مهریه زن را نپردازد، زن اجازه این را دارد که از حق حبس خود استفاده کرده و حتی از الزام به تمکین مرد خودداری کند. با توجه به مطالب ذکر شده دریافت مهر عندالمطالبه بسیار آسان تر از نوع دیگر مهر که آن را عندالاستطاعه می نامند است.

برای وصول این نوع از مهر فقط کافی است که زن به اجرای اسناد رسمی مراجعه کرده و درخواست طلب مهریه خود را صادر کند. همچنین می تواند به شورای حل اختلاف و دادگاه خانواده هم برای تسلیم دادخواست اش مراجعه کند. همان گونه که ذکر شد اگر مردی مهر عندالمطالبه همسرش را نپردازد امکان دارد که همسرش وی را روانه زندان کند.

مهریه عندالاستطاعه چیست؟

با توجه به ماده 10 قانون مدنی، همه ی قراردادهای خصوصی که بین دو نفر بسته می شوند اگر خلاف قوانین موجود نباشد معتبر و قابل استناد است. یکی از مواردی در قرارداد ازدواج بین زن و مرد بیان می شود موضوع مهر است.

در توافق میان زن و مرد برای مهریه، زن می پذیرد که همسرش فقط در صورتی مهریه او را پرداخت کند که توانایی مالی برای پرداخت مهریه زن خود را داشته باشد. در عرف این نوع مهر را مهریه عندالاستطاعه می نامند.

در معنای لغوی استطاعت داشتن به معنای توانایی داشتن است. پس منظور از مهریه عندالاستطاعه مهری می باشد که مرد فقط در صورت داشتن توانایی پرداخت مهریه همسر خود موظف به پرداخت مهر او است. با توجه به همین نکات دریافت این نوع مهر تحت شرایطی امکان پذیر خواهد بود.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در چیست؟

تفاوت این دو نوع مهر در این است که در مهر عندالاستطاعه زمانی که زن درخواست مطالبه مهرش را کند. ابتدا باید ثابت شود که آیا مرد توانایی پرداخت مهر همسرش را دارد یا خیر اما در مهریه عندالمطالبه مرد محکوم به پرداخت مهریه است و تحت هر شرایطی باید آن را پرداخت کند.

درخواست اعسار در مهریه

برای دادخواست دادن در این مورد، مرد با تنظیم کردن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه آن را به دادگاه تقدیم می کند. در این باره مرد باید اثبات کند که توانایی پرداخت آن دینی که بر گردنش می باشد را ندارد. با اثبات اظهارات مرد مبنی بر ناتوانی وی در پرداخت، دین وی تقسیط خواهد شد.

مدت دار بودن یا حال دار بودن مهریه به چه معناست؟

با توجه به قوانین موجود مهر زن می تواند مدت دار یا حال باشد. مهر حال به حالتی گفته می شود که زن می تواند پس از عقد بلافاصله درخواست مطالبه آن را کند و تا زمان وصول شدن حق خود از تمکین همسرش ممانعت کند. این عمل از با توجه به داشتن حق حبس از جمله موارد نشوز نیست و مسقط نفقه نیز شامل آن نمی شود.

اما در صورتی که مهر زن مدت دار باشد. زن با تمکین کرد همسر خود می تواند نفقه دریافت کند و حق حبس نیز از وی ساقط می شود. زن پس از عقد مالک مهر است و حق این را دارد که هرگونه تصرفی بر آن داشته باشد.

این حق در سند ازدواج ثبت می شود و مانند دینی بر گردن مرد خواهد بود. همانطور که پیش تر هم به آن اشاره کردیم در ازدواج و عقد دائم می تواند مهر را تعیین کرد یا بعد از ازدواج و عقد برای تعیین میزان مهر زن، زوجین با یکدیگر توافق کنند.

اما باید به این نکته هم توجه داشت که تعیین نکردن مهر در عقد دائم باعث باطل شدن عقد نمی شود. اما در ازدواج موقت مبنای اصلی ثبت عقد تعیین کردن مهر زن است و عدم ذکر مهر در این نوع ازدواج باعث باطل شدن آن خواهد شد.

شرایط مهریه:

مهر زن باید دارای شرایطی باشد که در ادامه به بررسی آن می پردازیم:

1. اولین شرط تعیین مهر، داشتن ارزش مالی آن است. مهر باید ارزش مالی داشته باشد و تعیین کردن چیزی که ارزش مالی ندارد به عنوان مهر زن قابل قبول نیست و نمی توان آن را تحت عنوان مهر نام برد.
2. مرد برای تعیین کردن مهر باید مالی را انتخاب کند که خود مالک آن باشد و تعیین کردن اموال عمومی یا موقوف شده به عنوان مهر زن قابل قبول نیست و نمی توان آن را تحت عنوان مهر قرار داد. همچنین از نظر شرعی و قانونی آن مال باید قابل نقل و انتقال و معامله باشد.
3. لازم به ذکر است که نیازی نیست مهر زن حتما عین معین باشد. برای مثال می توان آموزش یک حرفه یا انجام یک عمل را هم به عنوان مهر زن تعیین کرد برای مثال آموزش یک زبان خارجی و از این دست مسائل هم می تواند به عنوان مهر زن تعیین شود.