سوالات حقوقی به آن دسته از سوال‌ها گفته می‌شود که مربوط به دعاوی یا مسائل حقوقی هستند. هر سوالی که درباره مفاد، ماده‌ها و تبصره‌های حقوقی پرسیده شود، یک سوال حقوقی محسوب می‌شود. سوالات حقوقی معمولا در دسته‌بندی‌هایی مانند سوالات کیفری، مدنی، خانواده، امور بیمه یا مالی تقسیم می‌شوند.
هر روز، از ساعت‌های آغازین صبح تا دقایق و لحظات پایانی شب، دفاتر وکلا پر است از مراجعه‌کنندگانی که در صف‌های طولانی، منتظر ملاقات با وکیل یا مشاوره حقوقی و گرفتن پاسخی مناسب برای پرسش‌های خود هستند. ممکن است برای شما سوال شود که سوالات حقوقی که وکیلان به آن‌ها پاسخ می‌دهند، شامل چه انواعی می‌شوند؟
یا به بیان دیگر، زمانی‌که وارد دفتر یک وکیل می‌شوید، اجازه پرسش درباره چه مسائلی را دارید. ما در این مقاله از آذرداد، تلاش می‌کنیم تا الفبای سوالات حقوقی را به شما بیاموزیم، تا مراجعات خود به دفاتر حقوقی یا مراجع قضایی و غیرقضایی را هدفمندتر کنید.
سوالات حقوقی دقیقا به چه معنا است؟
تعریف سوالات حقوقی بسیار ساده است: زمانی‌که درباره مسائل حقوقی یا جزییات کتاب‌های قانون، پرسشی طرح کنید، یک سوال حقوقی پرسیده‌اید. همچنین زمانی‌که پاسخ دادن به پرسش شما، هرچند مربوط به مسائل شخصی‌تان باشد، با مراجعه به کتاب‌های قانون انجام شود، شما یک سوال حقوقی طرح کرده‌اید.
سوالات حقوقی به معنای پرسش‌هایی هستند که درباره حقوق تلف‌شده یا پایمال‌شده عمومی یا شخصی پرسیده می‌شوند. سوالات حقوقی ممکن است در بازه‌ها و زمینه‌های بسیار متفاوتی مطرح شود؛ به عنوان مثال، ممکن است یک نفر سوالی حقوقی درباره اجرایی کردن مهریه بپرسد و شخص دیگری درباره جزییات احکام مربوط به یک جرم کیفری جویای نکته‌ای شود. در مجموع، می‌توانیم سوالات حقوقی را به انواع زیر تقسیم‌بندی کنیم:
سوالات حقوقی کیفری
سوالات کیفری در یک کلام به آن دسته از سوالات گفته می‌شود که درباره جرم‌ها یا پرونده‌های کیفری مطرح می‌شوند. سوالاتی که مربوط به کتاب‌های قانون مجازات اسلامی ، قانون آیین دادرسی کیفری، قانون مجازات نیروهای مسلح یا قانون قاچاق اسلحه شود، جزو سوالات و پرونده‌های کیفری محسوب می‌شود؛ اجازه بدهید سوالات کیفری را با چند نمونه پرسش و پاسخ در زمینه مسائل کیفری شفاف کنیم.
· پرسش اول:
من چند مورد از تجهیزات نظامی مانند چند فشنگ و یک سرنیزه را از زمان پایان سربازی، در خانه نگه می‌دارم؛ آیا این مسئله جرم است؟
· پاسخ متخصص حقوقی کیفری:
مطابق با نص صریح قانون جمهوری اسلامی ایران، نگهداری از هرگونه تجهیزات نظامی جرم محسوب می‌شود و موجب پیگیری و مجازات کیفری خواهد بود.
· پرسش دوم:
من حدود ده سال پیش، به سبب یک دعوا به بازداشتگاه رفتم و چند روز بعد به دادگاه ارجاع داده شدم؛ در دادگاه رضایت طرفین حاصل شد و بدون هیچ جزایی به خانه برگشتم؛ آیا گواهی سو پیشینه به سبب اینکه یک شب در بازداشت پلیس بوده‌ام برای من صادر خواهد شد؟
· پاسخ متخصص حقوقی کیفری:
خیر، در این مورد گواهی سو پیشینه برای شما صادر نمی‌شود و به راحتی می‌توانید برای دریافت گواهی عدم سو پیشینه، اقدام کنید.
سوالات حقوقی خانواده
بخش عظیمی از فعالیت‌های مراجع قضایی به مشکلات خانوادگی و شکایت‌های خانوادگی مربوط می‌شود؛ همچنین می‌توانیم بگوییم که دادگاه‌های خانواده جزو پررفت و آمدترین و شلوغ‌ترین دادگاه‌های کشور هستند.
دادگاه‌های خانواده درباره مسائلی مانند مطالبه مهریه و قسط‌بندی آن، حضانت فرزند، اجرت المثل و نحله، مسائل مربوط به تمکین و نهایتا دادخواست طلاق ، تعیین تکلیف می‌کنند. قاعدتا هر سوالی که درباره این مسائل یا فرایندهای مربوط به این مسائل مطرح شود، در زمره سوالات حقوقی خانواده یا حقوقی دادگاه خانواده محسوب می‌شوند.
گفتنی است که هر وکیلی می‌تواند به سوالات حقوقی خانواده پاسخ دهد اما بهتر است برای رسیدن به یک پاسخ درست برای سوالات حقوقی خانواده، به سراغ وکلای خانواده بروید؛ وکلای خانواده، وکیل‌های پایه یک دادگستری هستند که تجربه و مهارت کافی در رسیدگی به پرونده‌های دادگاه خانواده را به مرور زمان، کسب کرده‌اند.
نمونه سوالات حقوقی خانواده:
· پرسش اول:
من بانویی هستم که به دادگاه، درخواست دریافت اجرت المثل و نحله داده‌ام ولی از یکی از دوستان خود شنیده‌ام، که هر زوجه توانایی دریافت یکی از این دو حق (اجرت المثل یا نحله) را دارد؛ آیا چنین چیزی صحیح است؟
· پاسخ متخصص حقوقی خانواده:
خیر چنین استنباطی صحیح نیست؛ دادگاه خانواده متناسب با ادله و استدلال‌های شما درباره اجرت المثل تصمیم گیری می‌کند و نحله نیز بصورت دادخواست دیگری دنبال می‌شود؛ گفتنی است که دریافت یکی از این دو حق، منجر به باطل شدن دیگری نمی‌شود.
· پرسش دوم:
شوهرِ من در زمان تنظیم عقدنامه، در شروط ضمن عقد تعهد داد که هیچ‌گاه به سیگار یا مخدرات دیگر، وابسته نخواهد شد؛ اما این روزها مرتب سیگار می‌کشد و ممکن است اعتیاد دیگری هم داشته باشد. آیا با این دلایل، امکان ارسال دادخواست طلاق دارم؟
· پاسخ متخصص حقوقی خانواده:
زوجه با اثبات تخطی زوج از شروط ضمن عقد، امکان دریافت رای قطعی دادگاه برای طلاق را دارد؛ البته باید به این مسئله توجه داشته باشید که اگر اعتیاد شوهر در دادگاه محرز شود، همچنان فرایندهای قانونی خاصی را باید طی کنید تا دادخواست طلاق تایید شود.
سوالات حقوقی بیمه
قوانین بیمه یکی از پرپیچ و خم‌ترین قسمت‌های کتاب‌های قانون جمهوری اسلامی ایران است. اما جالب است بدانید که تسلط بر ابعاد حقوقی انواع بیمه و حقوق بیمه‌دهنده نسبت به کارفرما یا شرکت بیمه‌گذار، برگ برنده بسیار بزرگی محسوب می‌شود.
همچنین قسمت‌های دیگری از بیمه که مربوط به بیمه کار یا بیمه عمر می‌شود، تاثیرهای زیادی در زندگی هر انسانی دارند؛ شما ممکن با در نظر نگرفتن یکی از زوایای بیمه کار یا عمر، مبالغ بسیاری را هدر دهید و در نهایت هم، ثمره کافی را از بیمه خود دریافت نکنید. به سبب همین مسائل، قسمت اعظمی از سوالات و مراجعات حقوقی به دفاتر وکلای سطح کشور، به بیمه و قوانین آن مربوط می‌شود.
هر سوالی که درباره انواع بیمه، حقوق بیمه‌دهنده نسبت به بیمه‌گذار، حقوق کارفرما نسبت به پرسنل، پیچ و خم‌های دریافت مستمری از کار افتادگی یا مسائل این چنینی مطرح شود، در حیطه سوالات حقوقی بیمه قرار می‌گیرد. گفتنی است که حقوق بیمه نیز مانند حقوق خانواده وکلای مربوط به خود را دارد؛ وکلای بیمه بر روی تابلوی دفاتر خود قید کرده‌اند که در زمینه بیمه یا دیگر گرایش‌های حقوقی تخصص دارند. نمونه سوالات حقوقی بیمه شامل موارد زیر می‌شود:
· پرسش اول:
حدود یک سال است که کارفرمای من، متواری شده است و کار من و همکارانم به صورت کامل از بین رفته است؛ آیا من اجازه قانونی برای دریافت بیمه بیکاری دارم؟
· پاسخ متخصص حقوقی بیمه:
پرسنل یک مجموعه فقط در زمانی قادر به دریافت بیمه بیکاری هستند که کارفرما به شرکت بیمه اعلام ورشکستگی کرده باشد؛ در غیر اینصورت، (مثلا مواردی مانند فراری بودن کارفرما) بیمه بیکاری به شما تعلق نمی‌گیرد.
· پرسش دوم:
من در حال حاضر، در حال پرداخت بیمه عمر هستم و شوهرم نیز بازنشسته شده است و به صورت ماهانه، مستمری بیمه خود را دریافت می‌کند؛ اگر شوهر من از دنیا برود، آیا توانایی دریافت دو بیمه همزمان (بیمه خودم و شوهرم) را دارم؟
· پاسخ متخصص حقوقی:
مطابق با قوانین بیمه، شما اجازه دارید که به صورت همزمان بیمه خود و بیمه شوهرتان را دریافت کنید؛ از این بابت، نگران نباشید.
سوالات حقوقی کار
کار و اشتغال به انواع حرفه‌ها، جزو الزامی‌ترین فعالیت‌هایی است که تقریبا همه انسان‌ها به آن مشغول هستند. در زمانی‌که یک نفر به استخدام یک مجموعه در بیاید، حقوق اخلاقی و قانونی متقابل میان آن شخص و مجموعه برقرار می‌شود؛ در برخی از موارد، تخطی یا خروجی از این قوانین اتفاق می‌افتد. این تخطی‌ها، در چارچوب حقوق کار و دادگاه‌های مربوط به حقوق کار قابل‌پیگیری هستند.
با توجه به این مقدمات، متوجه خواهیم شد که مجموعه سوالاتی که درباره حقوق مسلم کارگر نسبت به کارفرما، حقوق کارفرما بر کارگر، شرایط حقوق زنان، قوانین کار اضافی، قوانین پرداخت حقوق و عیدی، قوانین مربوط به ساعات کار هفتگی و قوانین مربوط به تنظیم قرارداد کار دائم مطرح می‌شود، جزء سوالات حقوقی کار قرار می‌گیرد. در ادامه این بخش، به صورت نمونه، دو سوال مربوط به حقوق کار مطرح می‌کنیم تا با حال و هوا و ادبیات سوالات حقوقی کار بیشتر از پیش آشنا شوید.
· پرسش اول:
براساس ماده 180 قانون کار، از مدیرعامل و هیئت مدیره شرکت شکایت کردم و منتظر پاسخ آن هستم؛ لطفا بفرمایید که مدت زمان رسیدگی به این پرونده چقدر است و پرونده از چند دادگاه باید عبور کند؟
· پاسخ متخصص حقوقی کار:
زمان استاندارد رسیدگی به پرونده‌های حقوقی کار، معمولا سه ماه است؛ البته با توجه به پیچ و خم‌های احتمالی، ممکن است تا 6 ماه هم طول بکشد. تعداد دادگاه‌ها نیز براساس گستردگی و میزان اعتراض‌ها به رای دادگاه، متفاوت خواهد بود؛ نهایتا سه دادگاه درباره پرونده شما، اظهار نظر می‌کنند و در نهایت، رای قطعی صادر می‌شود.
· پرسش دوم:
من در قسمت آزمایشگاه یک بیمارستان نیمه دولتی کار می‌کنم؛ لطفا توضیحاتی درباره قانون کار با اشعه دستگاه‌های آزمایشگاهی، به بنده بدهید.
· پاسخ متخصص حقوقی کار:
مطابق با نص صریح قانون، هر یک سالی که بصورت مستمر با دستگاه اشعه کار کنید، با یک سال کار اضافه جمع می‌شود؛ البته این قانون تا نهایتا ده سال را در بر می‌گیرد و پس از آن باید نسبت به باز خرید یا بازنشستگی اقدام کنید.
سوالات حقوقی پزشکی
یکی از مسائلی که در قانون جمهوری اسلامی ایران به خوبی دنبال شده است، قوانین مربوط به جرایم پزشکی یا اشتباهات مربوط به آن است؛ متاسفانه این روزها، به سبب بی‌دقتی پزشکان یا عدم تخصص کافی برخی از اهالی این حرفه، اشتباهات پزشکی به وفور اتفاق می‌افتند. فرایندهای قانونی مربوط به پیگیری قضایی این اشتباه‌ها و محکومیت پزشک، کلینیک یا بیمارستان، در حیطه قانون پزشکی قرار می‌گیرد.
علاوه بر این‌ها، موضوعات زیر نیز جزو مسائل و سوالات حقوقی پزشکی قرار می‌گیرد:
- جرایم مربوط به صدور نسخه بدون دقت علمی یا با غلط.
- مجازات بازاریابی و فروش انواع دارو و تجهیزات پزشکی در مطب یا کلینیک.
- استفاده از افراد بدون صلاحیت یا تخصص پزشکی در یک مطب یا بیمارستان.
- عدم همکاری پزشک در فوریت‌های پزشکی.
- عدم همکاری پزشک در زمان پیش آمدن فوریت‌های پزشکی عمومی مانند بیماری‌های واگیردار (مثل بیماری کرونا.)
در ادامه، دو سوال مربوط به حقوق پزشکی نیز مطرح می‌کنیم، تا فرایند پرسش و پاسخ پزشکی را بهتر درک کنید.
· پرسش اول:
حدود یک ماه پیش برای مشکل گوش به پزشک حلق و بینی مراجعه کردم و پزشک نیز با تشخیص اشتباه بیماری، باعث وخیم‌تر شدن وضعیت گوش من شد؛ حالا پس از گذر یک ماه، متخصصان دیگر می‌گویند که آسیب وارد شده به گوش قابل جبران نیست. آیا امکان شکایت از پزشک را دارم؟
· پاسخ متخصص حقوقی پزشکی
اگر بتوانید در دادگاه ثابت کنید که پزشک بر اساس تشخیص اشتباه، باعث عدم درمان یا بدتر شدن وضعیت بیماری شما شده است، دادگاه پزشک را موظف به پرداخت دیه یا ارش خواهد کرد. البته فراموش نکنید که با گذر یک ماه از حادثه، ممکن است فرایند اثبات تقصیر پزشک، با دشواری‌هایی همراه باشد؛ بهتر است در این زمینه، با یک وکیل آنلاین بصورت تلفنی یا حضوری مشورت کنید.
· پرسش دوم:
برادر من براساس اشتباه یک پزشک و تشخیص نادرست آن، فوت کرد و جان خود را از دست داد؛ ما از پزشک شکایت کردیم و اسناد معتبری مانند نظر پزشکی قانونی را به کمیسیون پزشکی ارائه کردیم ولی کمیسیون پزشکی ارتباط پنهانی زیادی با پزشک خاطی دارد و به سبب همین مسئله، رای به دور از حقی درباره پرونده ما صادر کرده است؛ تکلیف ما چیست؟
· پاسخ متخصص حقوقی پزشکی:
اگر تصور می‌کنید که پزشک خاطی در جلسه کمیسیون پزشکی حضور داشته است، یا کمیسیون پزشکی بدون رعایت اصول صددرصد قانونی برقرار شده است، امکان شکایت را دارید اما بهترین راه این است که بر رای کمیسیون پزشکی، اعتراض بگذارید و شواهد خود را مجددا ارسال کنید. در چنین موقعیتی، کمیسیون پزشکی دیگری با یک کادر دیگر تشکیل می‌شود و پرونده شما نیز مجددا مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سوالات حقوقی تجارت
کلیه امور مربوط به خرید و فروش اشخاص حقوقی یا حقیقی و قوانین و مقررات مربوط به آن، در محدوده حقوق تجارت قرار می‌گیرد؛ لازم به ذکر است که مجموعه قوانین مربوط به بازار عرضه سهام و اوراق بهادار نیز، در حیطه حقوق تجارت قرار می‌گیرد. سوالاتی که درباره این مسائل و موضوعات مطرح شوند، جزو سوالات حقوقی تجارت محسوب می‌شوند؛ همچنین، مسائل زیر نیز، در عرضه حقوق تجارت بررسی می‌شوند:
- قوانین انتصاب مدیر عامل.
- قوانین مربوط به هیئت مدیره و سهام‌داران.
- مسائل حقوقی مجامع حقوقی شرکت‌ها.
- قوانین مربوط به تاسیس یا احیا انواع شرکت‌ها (اعم از سهامی عام، خاص، خصوصی یا دولتی).
- انواع ضمانت در حقوق تجارت و قوانین مربوط به آن.
سوالات حقوقی اداری
به مجموعه قوانین، نظارت‌ها و مقرراتی که در زمینه مسائل اداری انجام می‌شود، حقوق اداری می‌گویند؛ موضوعاتی مانند دادرسی اداری، نظارت قضایی بر ادارات دولتی و دولتی، نظارت دادگاه‌ها بر تصمیم‌های اداری، تشریفات و آیین دادرسی اداری و دعاوی مربوط به تخطی از صلاحین در ادارات در زمره حقوق اداری قرار می‌گیرد.
گفتنی است که حقوق اداری از جمله زیرشاخه‌های حقوق عمومی محسوب می‌شود؛ حقوق عمومی مربوط به حقوق مسلم مردم و اعضای یک جامعه در برابر دولت‌ها و حکومت‌هاست. پس حقوق اداری نیز مربوط به حق و حقوق عموم مردم در برابر انواع ادارات دولتی می‌باشد.
در جامعه ایران که حاکمیت قانون حرف اول را می‌زند، قوانین سخت‌گیرانه‌ای در خصوص تخطی ادارات از متون قانونی، وضع شده است؛ کتاب‌ها و مجموعه‌های مربوط به حقوق اداری، این نکته را تایید می‌کنند. نمونه‌ی سوالات مربوط به حقوق اداری، شامل موارد زیر می‌شود:
· پرسش:
حدود یک ماه پیش به یک اداره دولتی مراجعه کردم و در نهایت، با مدیرعامل و دفتردار آن اداره درگیر شدم؛ مدیر عامل بدون هیچ دلیلی، به من بد و بیراه گفت و من را تهدید به کتک کاری انتظامات مجموعه کرد.
این اتفاق جلوی چشم بسیاری از مراجعه‌کنندگان افتاد و من نیز شماره تلفن چند نفر از آن‌ها را برای احقاق حق خودم، دریافت کنم. تقریبا یک ماه از تنظیم شکایت و طی کردن مراحل قانونی می‌گذرد؛ سوالم این است که آیا شانسی برای دادرسی دارم؟
· پاسخ متخصص حقوقی اداری:
اگر با ادله و استدلال‌های محکمه‌پسند، دادگاه را اقناع کنید، مطابق با شدت و گستردگی دشنام و وجود یا عدم درگیری فیزیکی، دادگاه مدیر عامل را مجازات و جریمه خواهد کرد.
سایر سوالات حقوقی
در بخش‌های قبلی، مهم‌ترین و موردتوجه‌ترین زمینه‌های حقوقی را معرفی کردیم و برای هر کدام سوالاتی را نیز قرار دادیم تا شما با نحوه دادرسی قانونی و مسائل جزیی‌تر مربوط به آن آشنا شوید.
مسائلی که در بخش‌های قبلی مطرح شد، مربوط به سوالات حقوقی مطرح در سطح جامعه بود؛ سوالات حقوقی در زمینه‌های دیگری هم ممکن است مطرح شوند؛ موارد زیر نیز جزو سوالات حقوقی محسوب می‌شوند:
· سوالات حقوق شهروندی:
مسائلی مانند حقوق همسایه‌ها بر یکدیگر یا قوانین مربوط به آپارتمان‌نشینی، جزو حقوق شهروندی محسوب می‌شوند.
· سوالات حقوق بین‌الملل:
کلیه مسائل مربوط به مهارت یا دریافت تابعیت در کشور ایران، در حیطه حقوق بین‌الملل قرار می‌گیرد؛ سوالات مطرح‌شده در این زمینه نیز، سوالات حقوق بین الملل هستند.
· سوالات حقوق بشر:
مسائلی مربوط به حقوق انسان در برابر جامعه، حقوق یک انسان بر یک انسان دیگر یا حقوق طبیعت بر هر انسان، جزو حقوق بشر محسوب می‌شوند.
· سوالات حقوق اساسی:
حقوق اساسی شامل موضوعاتی مانند انتخابات مجلس شورای اسلامی، قوانین مربوط به کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری یا قوانین مربوط به رای‌گیری می‌شود.
