امروزه با توجه به تحقیقات انجام شده توسط کارشناسان، سقط جنین درجهان رو به افزایش است. انجام این عمل دلایل مختلفی دارد. اما به هر دلیلی این کار بسیار ناراحت کننده و غیر قانونی است. از نظر دین اسلام انجام این عمل با قتل نفس هیچ تفاوتی ندارد.
افراد زیادی هم هستند که با این مسئله مخالفند و آن را خلاف عرف و شرع اسلام و غیرقانونی می دانند. این افراد سقط جنین را مانند یک گناه بزرگ و کبیره می دانند و به هر دلیلی آن را غیر قابل قبول و نادرست می دانند.
به دلیل اینکه سقط جنین عمل اعتقادات مذهبی، قوانین و مقررات یک جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و ادیان مختلف هم این کار را به جز در موارد خاص ممنوع اعلام کرده اند. قانون گذاران هر کشوری با توجه به فرهنگ و اعتقادات خود این کار را ممنوع اعلام کرده و برای فرد خاطی مجازات تعیین کرده اند.
سقط جنین هم از نظر دین اسلام و هم از نظر شرع و قانون حرام است و اگر کسی عمدا اقدام به سقط جنین بکند، علاوه بر دیه مجازات ۳ تا ۶ ماه حبس نیز دارد. اما این موضوع مانند موضوع های قانونی دیگر دارای جزئیات و تبصره های بسیاری است. با آذرداد در این مقاله همراه باشید تا از نظر قانونی به بررسی مسئله سقط جنین و قوانین مربوط به آن در قانون جمهوری اسلامی ایران بپردازیم.
قانون درباره کسانی که در سقط جنین مشارکت کرده اند چه می گوید؟
اما در این زمان ممکن است سوالی مطرح شود در ارتباط با این مسئله که آیا افرادی هم که زن حامله را به از بین بردن جنین خود هدایت می کنند هم جرم انجام می دهند؟ در ادامه به بررسی این مسئله می پردازیم.
قانون گذار می تواند کسانی که در سقط جنین به مادر کمک می کنند مانند پزشک، ماما و هرکسی که به مادر دارویی بدهد یا اقدامی کند که او فرزندش را از دست بدهد را مجازات کند. در قانون چیزی درباره مجازات مادر ننوشته است. یعنی اگر مادری حتی از روی قصد فرزندش را سقط کند توسط قانون مجازات نمی شود فقط باید در صورت حکم قاضی، به پدر جنین دیه بدهد.
قانون اسلامی برای مجازات پدری که همسرش را وادار به سقط کرده و باعث سقط فرزندش شده هم حکم مشخصی ندارد. نهایت مجازاتی که برای پدر درنظر گرفته شده است پرداخت دیه است.
لازم به ذکر است که موارد عنوان شده برای مواقعی است که اقدام افراد مورد نظر برای نجات جان مادر و حفظ حیات وی نباشد. در غیر اینصورت اگر اقدامات برای حفظ جان مادر باشد. افراد از مجازات حبس خود معاف هستند ولی دیه جنین باید به اولیای دم وی پرداخت شود. البته اولیای دم این قدرت را دارند که او را از پرداخت دیه معاف کنند.
در چه شرایطی سقط جنین مجاز است؟
در ارتباط با این مسئله لازم به ذکر است، مواردی وجود دارد که مادر بیماری خاصی دارد که بارداری ممکن است سلامت وی را به خطر اندازد و یا حتی موجب مرگ مادر یا فرزند شود. یا در مواردی که جنین در رحم دارای ناهنجاری های خاصی است که ممکن است زنده بودن وی را بعد از زایمان به خطر اندازد.
در این موارد قانون گذار با چند شرط که در ادامه آن ها را عنوان خواهیم کرد. به این نوع از سقط که با رعایت شروط زیر و با اجازه قانونگذار انجام می شود سقط درمانی گفته می شود.
- وقتی سه پزشک متخصص و معتبر تایید کنند که جنین دارای بیماری خاصی مانند عقب افتادگی یا نقص عضو است و این بیماری باعث حرج مادر می شود.
- مادر بیماری سختی داشته باشد که در صورت نگه داشتن جنین، احتمال فوت مادر وجود داشته باشد.
- خود مادر باید در پزشک قانونی حضور پیدا کند و رضایت بدهد که فرزندش سقط شود.
- جنین هنوز به ۴ ماهگی نرسیده باشد. در اصطلاح اسلامی وقتی جنین به ۴ ماهگی برسد می گویند جنین به ولوج روح رسیده یعنی روح دمیده شده است. در این مورد باید سونوگرافی های متعددی در دوران متفاوت صورت بگیرد تا حکم گذار مطمئن شود.
لازم است بدانید که سقط جنین در سازمان پزشکی قانونی انجام نمی شود. برای افرادی که مجوز سقط درمانی دارند و خود جایی برای سقط قانونی سراغ ندارند. پزشکی قانونی به آن ها مراکزی را برای انجام این کار معرفی می کند. بسیاری از سقط های قانونی در شهر تهران در بخش اطفال بیمارستان مهدیه تهران انجام می شود.
صدور مجوز سقط جنین درمانی
نکته بسیار مهمی که در این قسمت باید آن را عنوان نمود و جزو شرایط و قوانین سقط جنین است، این است که زنان بارداری که شرایط سقط درمانی را دارند اگر بارداری آن ها بالای چهار ماه باشد نمی توانند برای دریافت مجوز سقط درمانی اقدام کنند و اگر در این راستا اقدامی صورت گیرد. آن عملی جزو سقط غیرقانونی محسوب می شود.
بعد از مشخص شدن شرایط سقط قانونی برای صادر شدن مجوز لازم به طی کردن مراحلی است. اولین مرحله تهیه مدارک است. مدارک مورد نیاز برای سقط جنین قانونی عبارت است از:
- ارائه شناسنامه زن و شوهر
- سه قطعه عکس تمام رخ
- کپی صفحه اول و دوم شناسنامه زن و شوهر
- داشتن معرفی نامه از پزشک متخصص معالج
- داشتن سونوگرافی معتبر
- مدارک حضور داشتن زوجین در حین معاینه
مراحل بعدی، پرداخت هزینه های رسیدگی، بررسی مدارک و در نهایت دادن دادن مدارک به کارشناسان و مراجع ذی صلاح. صادر کردن مجوز سقط درمانی بر طبق قانون تصویب شده در سال ۱۳۸۴ بر عهده سازمان پزشکی قانونی است. اگر تمامی مدارک ذکر شده کامل باشد در طی ۲ یا ۳ ساعت مجوز مربوطه صادر خواهد شد.
با توجه به دستورالعملی که در تاریخ مهر ماه سال ۱۳۹۱ توسط سازمان پزشکی قانونی به تمامی مراکز اعلام شد. برای صادر کردن مجوز سقط درمانی حضور و رضایت مادر لازم و کافی است و نیازی به گرفتن رضایت از پدر نیست.
سقط جنین غیر قانونی
همانطور که پیش تر گفتیم انجام این عمل فقط در موارد ذکر شده قابل قبول و قانونی است و در بیشتر مواقع انجام آن جرم محسوب می شود. این مسئله می توان از زوایای مختلفی بررسی کرد. برخی از دلایل سقط جنین در چارچوب ازدواج به خاطر مسائل اقتصادی و شرایط معیشتی خانواده، ازدواج کردن در سن کم و بارداری ناخواسته است.
بخش دیگر این عمل که در خارج چارچوب ازدواج اتفاق می افتد. باعث به وجود آمدن عامل مهمی مانند ازدواج های دیرهنگام و بلوغ زودرس است. بلوغ زودرس از مهم ترین عوامل برای شروع فعالیت های جنسی بین نوجوانان است.
علل بلوغ زودرس در نوجوانان هم می تواند به خاطر مواد غذایی نامناسب، گسترش دسترسی به فیلم های مستهجن، نداشتن تحرک کافی، استفاده نامناسب از فضای مجازی و از این دست مسائل باشد.
سقط جنین از ۴ ماهگی به بعد غیرقانونی است
همان طور که پیش تر گفتیم وقتی جنین به ولوج روح رسیده باشد مانند یک انسان بالغ است و اگر کسی عمدا یا تصادفا اقدام به قتل جنین بکند باید دیه کامل را بپردازد. اگر جنین دارای بیماری بدی است یا اینکه برای مادر خطر جانی وجود دارد باید قبل از چهار ماهگی، آزمایشات و سونوگرافی های متعدد و معتبری انجام بگیرد و به همراه خود مادر به پزشک قانونی مراجعه کرد و مادر رضایت دهد که سقط جنین انجام شود.
جالب است بدانید که اگر بعد از چهار ماهگی مشکلی برای مادر پیش آمد که امکان نجات مادر و فرزند با هم وجود نداشت طبق نظر بیشتر علما از جمله امام خمینی باید برای نجات جان یکی از آنها قرعه انداخت.
مجازات سقط جنین
سقط جنین از نظر قانون مجازات اسلامی جرم تعبیه شده است یعنی قانونگذار می تواند برای کسانی که در این عمل زشت مشارکت کرده اند حکم صادر کند. سقط جنین را می توان خارج شدن اختیاری جنین از رحم مادر تصور کرد به طوری که قابلیت زندگی بیرون رحم مادر را نداشته باشد و بعد از خارج شدن جانش را از دست می دهد.
لازم به ذکر است که در قانون جمهوری اسلامی ایران موارد و مواقعی وجود دارد که این عمل را می توان به صورت کاملا قانونی انجام داد. اما از همان مراحل اولیه که نطفه در رحم مادر شکل می گیرد. از بین بردن جنین قابل مجازات است. قوانین مربوط به آن در مواد ۴۸۷ تا ۴۹۳ قانون مجازات اسلامی و مواد ۶۲۳ و ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است.
همچنین با توجه به ماده ۳۰۶ قانون مجازات های اسلامی مجازات سقط جنین حتی پس از دمیده شدن روح در آن شامل قصاص نمی شود فقط محکوم به پرداخت کردن دیه و مجازات تعزیری است. بر طبق ماده ۷۱۶ دیه ای که برای سقط جنین در نظر گرفته شده است به شرح ذیل می باشد:
«نطفه‌ای که در رحم مستقر شده، دوصدم دیه کامل؛ علقه که در آن جنین به صورت خون بسته درمی‌آید چهارصدم دیه کامل؛ مضغه که در آن جنین به صورت توده گوشتی درمی‌آید شش‌صدم دیه کامل؛ عظام که در آن جنین به صورت استخوان درآمده، اما هنوز گوشت روییده نشده است هشت‌صدم دیه کامل؛ جنینی که گوشت و استخوان‌بندی آن تمام شده، ولی روح در آن دمیده نشده است یک‌دهم دیه کامل و دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است (پس از ۴ ماهگی) اگر پسر باشد، دیه کامل و اگر دختر باشد نصف آن و اگر مشتبه باشد سه چهارم دیه کامل.»
