همه مردم بر این باورند، به دلیل اینکه پزشکان در اکثر مواقع با گرفتن امضاء و رضایت نامه از بیمار و خانواده وی امکان هرگونه بررسی و شکایت را در هنگام انجام جرایم پزشکی از آن ها می گیرند. پس برای پزشکان مسئله ای تحت عنوان جرائم پزشکی معنا ندارد.
اما لازم است بگوییم که پزشکان هم در دنیای پزشکی ممکن است دچار اشتباهات و جرائمی بشوند که برای آن ها پیگرد قانونی به همراه داشته باشد. در هنگامی که قصور پزشکی اتفاق می افتد برای رسیدگی به جرائم پزشکی و شکایت از پزشک بهتر است که به یک وکیل حقوقی مراجعه کرده و از وی مشورت بگیرید. آذرداد در این مقاله قصد دارد به بررسی جرائم پزشکی از نظر قانونی، شرایط پیگیری آن و مراجعی که برای رسیدگی می توان به آن مراجعه کرد، بپردازد.
جرائم پزشکی چیست؟
بطور کلی قانون در ارتباط با جرائم پزشکی اینگونه بیان می کند که، اگر پزشکی در اثر کوتاهی یا از روی عمد به بیمار خود آسیبی وارد کند. بنابر موضوع اگر عمدی یا غیر عمدی باشد، بر اساس مقررات جنایت های عمد یا مشابه با عمد عمل می شود. لازم به ذکر است این تخلف یک تخلف انتظامی نیز محسوب می شود.
در قانون مجزات اسلامی برای جرائم پزشکی مجازات در نظر گرفته شده است و شخصی که مرتکب این جرم ها می شود جزء تیم پزشکی می باشد. دادسرای انتظامی پزشکی وظیفه رسیدگی به تخلفات پزشکی را بر عهده دارد. رسیدگی به این تخلفات در شرایطی طبق قانون تعزیرات حکومتی ممکن است در صلاحیت دادگاه انقلاب باشد. در شرایطی نیز در دادسرای عمومی و انقلاب تعقیب می شود و در دادگاه کیفری دو مورد بررسی قرار می گیرد.
لازم به توجه است که دادسرای ناحیه 19 واقع در شهر تهران مختص به رسیدگی به تخلفات دارویی و پزشکی می باشد و شکایات در این موارد صرفا در این دادگاه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پس صدور کیفر خواست اگر دادستان پرونده صلاح بداند پرونده مذکور را به دادگاه انقلاب و یا دادگاه کیفیر دو ارسال می کند.
چه مواردی تحت عنوان جرائم پزشکی قرار می گیرند؟
عموم مردم بر این باورند که با امضاء کردن نامه ای تحت عنوان رضایت نامه که عموم بیمارستان ها پیش از رفتن به اتاق عمل از مریض یا همراه وی می گیرند پزشک را مصون از هرچیزی می کند. اما لازم به ذکر است که این کار براساس ماده 322 قانون مجازات جمهوری اسلامی برای خسارتی که ممکن است در حین عمل جراحی یا اشتباه پزشک به بیمار وارد شود.
اما دلیل بر این مسئله نمی شود که پزشک را از مسئولیت کیفری که بر گردن وی است خلاص کند. به بیانی ساده تر اگر پزشکی قبل از عمل جراحی از بیمار خود نامه برائت بگیرد اما در کار خود قصور ورزد. مسئولیت کیفری عمل انجام شده بر گردن وی می باشد و تحت تعقیب کیفری قرار خواهد گرفت.
انواع جرایم پزشکی و حقوق بیماران نسبت‌به پزشکان
هنگام وقوع جرایم پزشکی، پزشک برخلاف قوانین وضع‌شده صنفی خود رفتار کرده و در انجام وظیفه خود سهل انگاری کرده است. از مصادیق این نوع جرایم، صدور گواهی پزشکی نادرست یا افشای اسرار بیمار می‌باشند.
جراحی پزشکی در قانون مجازات اسلامی دارای مجازات است. چنانچه شخصی که مرتکب آن شود که پزشک یا جزء تیم پزشکی باشد باید مجازات خود را بگذراند. رسیدگی به تخلفات و جرایم پزشکی در صلاحیت دادسرای انتظامی پزشکی که در حیطه صلاحیت محاکم عمومی قرار دارد. در ادامه به مواردی از جرائم پزشکی اشاره خواهیم کرد:
- مصوب 1334: رعایت نکردن مقرراتی است که در امور پزشکی، دارویی و مواد آشامیدنی
- مصوب 1320: رعایت نکردن مقرراتی است که در طرح جلوگیری از شیوع بیماری های واگیر دار وجود دارند.
- طبق ماده 648 قانون مجازات اسلامی افشاء کردن اسرار بیمار توسط پزشک جرم محسوب می شود. این تخلف می تواند برای پزشک عواقبی مانند یک سال حبس را شامل شود.
مراجع صالح رسیدگی جرائم پزشکی
زمانی‌که بیمار نسبت به درمان و خدمات اداری و پزشکی شکایتی داشته باشد می‌تواند به یکی از مراجع قانونی که در زیر به آن می‌پردازیم مراجعه کنه و احقاق حق داشته باشد.
صلاحیت رسیدگی به جرایم پزشکی در حیطه هیئت‌های انتظامی پزشکی است. البته این هیئت‌ها مانع رسیدگی توسط محاکم قضایی نخواهند شد. زیرا پزشک ممکن است اقدام به عملی کند که منجر به وصف مجرمانه شده و چنین مساله‌ای در علم پزشکی جرم محسوب نشود. محاکم دادگستری و هیئت‌های بدوی نیز بعد از اولین رسیدگی در هیات انتظامی پزشکی به‌صورت جداگانه موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهند.
بیمار یا خواهان درصورتی‌که در روند درمان خود دچار مشکل شوند، چه در روند جراحی و چه در روند تجویز دارو باشد، می‌تواند به یکی از مراجع صالحه مراجعه کرده و احقاق حق کند.
دادگاه‌های عمومی
اولین مرجع صالح رسیدگی جرایم پزشکی دادگاه‌های عمومی هستند. این دادگاه‌ها قادرند که عملی را که پزشک مرتکب شده‌است از جنبه جزایی حقوقی مورد رسیدگی قرار دهند. به عبارت کلی اعمالی را که در قوانین مدنی یا جزایی کشور قابلیت پیگیری قضایی داشته باشند می‌توانند در صلاحیت دادگاه عمومی قرار بگیرد.
با توجه به گفته‌های فوق زمانی‌که اقدامات پزشکی از مسائل تخصصی محسوب بشود و نیاز به نظارت کارشناسانه داشته باشد شرایط متفاوت است. در این شرایط قوه قضاییه اقدام به تخصیص یک دادسرای ویژه که مخصوص به جرایم پزشکی و دارویی است می‌کند تا بتواند به‌خوبی موضوع را مورد بررسی قرار داده و احقاق حق کند.
دادسرای جرایم پزشکی
معمولاً شهرهای بزرگ دارای دادسراهای مختلفی هستند. بعضی از آن‌ها مربوط به امور ویژه بوده که می‌توان به دادسرای ویژه رسیدگی به جرائم پزشکی اشاره داشت. زمانی‌که افراد با مشکلات و پرونده‌های قضایی مربوط به تخلفات و جرایم پزشکی روبرو باشند می‌توانند به دادسرا مراجعه کرده و مسائل خود را مورد پیگیری قرار دهد.
معمولاً روند رسیدگی به پرونده‌های جرائم پزشکی در این دادسراها پس‌از طرح و ارجاع موضوع به کمیسیون پزشکی پرونده مورد بررسی قرار خواهد گرفت. زمانی‌که ثابت شود قصور از کادر درمانی از مراتب قصور شعبه رسیدگی‌کننده ارسال و به‌دنبال آن پزشک و تیم پزشکی نیز برای پاره‌ای از توضیحات احضار می‌شود.
زمانی‌که دادسرا قانع شود که قصوری رخ نداده، قرار منع یا موقوفی تعقیب صادر می شود. اگر ادعا از طرف شاکی نزدیک به واقعیت باشد با صادر کردن کیفرخواست پرونده را به دادگاه عمومی ارسال کرده و دادگاه و نیز بر اساس محتویات پرونده نظریه های کارشناسان دفاعیاتی، اقدام به صدور رأی می‌کند
شورای حل اختلافات ویژه امور بهداشت
معمولاً در بیشتر استان‌ها شورای حل اختلاف که ویژه رسیدگی به امور بهداشتی و جرایم پزشکی هست وجود دارد. اعضای این شورا از میان کارشناسان و متخصصان صاحب صلاحیت در رشته‌های مرتبط پزشکی هستند.
این اعضا که با تایید و معرفی سازمان نظام‌پزشکی که با رعایت آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۳۴ قانون برنامه چهارم توسعه بوده به مدت ۳ سال انتخاب می‌شوند. هر کدام از این اعضا باید فاقد محکومیت کیفری یا انتظامی باشد. معمولاً پرونده‌هایی که متهم به پرداخت دیه کمتر از ۵۰ میلیون تومان هست به شورای حل اختلاف برای رسیدگی ارجاع داده می‌شود.
دادگاه‌های انقلاب
مواردی که در رابطه با جرایم پزشکی هستند مانند واگذاری و اداره موسسه پزشکی بدون مجوز و دخالت در امور پزشکی دارویی و خودداری از ارائه خدمات پزشکی در صلاحیت دادگاه انقلاب قرار دارد.
سازمان نظام‌پزشکی برای رسیدگی به جرایم پزشکی
سازمان نظام‌پزشکی زمانی به تخلفات و جرایم پزشکی رسیدگی می‌کند که براساس آیین‌نامه رسیدگی دادسراها و هیات های انتظامی سازمان‌های نظام‌پزشکی باشد این موارد عبارت‌اند از:
- تخلفاتی که از مراجع قضایی و اداری اعلام می‌شود.
- تخلفاتی که از طرف هیات مدیره شورای‌عالی و ریاست سازمان نظام‌پزشکی اعلام می‌شوند.
- شکایت‌هایی که از سوی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی انجام می‌شوند.
- شکایت هایی که شاکی ذی‌نفع یا سرپرست یا نماینده قانونی به سوی سازمان نظام‌پزشکی دارد.
- تخلفاتی که از اعضای دادسرا و هیأت‌های انتظامی پزشکی رسیده‌است.
سازمان تعزیرات حکومتی
معمولاً مهم‌ترین تخلفات و جرایم پزشکی که این سازمان آن‌ها را بررسی می‌کند عبارت‌اند از:
- عدم رسیدگی و خودداری بیمارستانی و یا مراکز درمانی از پذیرش و ارائه خدمات اولیه درمانی لازم به بیمارانی که وضعیت اورژانسی دارند.
- زمانی که موسسه پزشکی توسط افراد فاقد صلاحیت، به‌صورت غیرمجاز تاسیس شود. چنانچه موسسه پزشکی توسط متخصصینی که پروانه پزشکی ندارند تاسیس شود جرم صورت گرفته و مجرمان مطابق آیین مجازات خواهند شد.
این نوع تخلفات و جرائم پزشکی در حیطه صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است که در صورت مواجهه با آن نهایت دقت را داشته تا پرونده را مورد بررسی قرار دهند. زیرا تمامی موسسات پزشکی برای ایجاد و تاسیس نیاز به مجوزهای لازم دارند تا بتوانند صلاحیت آن‌ها مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد.
نمونه های از جرایم پزشکی
به‌طورکلی جرایم پزشکی در اثر قصور یا عمد پزشک به بیمار آسیب وارد کرده و اگر عمدی یا غیرعمدی باشد طبق مقررات جنایت عمد و غیرعمد دارای مجازات است که از جمله انواع جرائم پزشکی می‌توان اشاره داشت به:
- صدمه بیمار توسط پزشک.
- افشای اسرار و رازهای بیماری توسط پزشک.
- سقط‌جنین به روش‌های غیرقانونی توسط پزشک.
- صدور گواهی‌هایی که خلاف واقع هستند.
- جعل انواع عناوین پزشکی.
- کلاه‌برداری‌های پزشکی که شامل تبلیغات پزشکی یا داروی خاص شود.
- جنایاتی که در عمل جراحی به وجود می‌آید.
مجازات‌های جرایم پزشکی
طبق قانون زمانی‌که پزشک مرتکب تخلف و جرایم پزشکی شود علاوه بر مجازاتی که برای او تعیین می‌شود باید طبق مقررات جنایت عمدی و غیرعمدی خسارت‌ها را جبران کرده و مورد تنبیه قرار بگیرد این مجازات‌های جرایم پزشکی عبارت‌اند از:
- تذکر و توقیف شفایی در حضور هیات مدیره نظام‌پزشکی.
- اخطار دادن یا توبیخ کتبی که در پرونده نظام‌پزشکی پزشک درج شود.
- محرومیت از شغل پزشکی و حرفه‌ای بیش‌از ۳ ماه تا یک‌سال در تمامی کشور.
- ممنوعیت و محرومیت به اشتغال پزشکی و حرفه‌ای که از ۱ تا ۵ سال در تمام کشور است.
- محرومیت دائم از حرفه پزشکی.
