با توجه به بالا رفتن سرعت انتقال اطلاعات بالاخص در در شبکه های اجتماعی و مجازی، نیز موجب بالا رفتن جرایم شبکه های اجتماعی در بستر اینترنت شده است. همچنین باعث بوجود آمدن بستری برای کلاهبرداری شده است.
البته باید در نظر گرفت که محاسن این دسته از نوع تکنولوژی را نمی توان نادیده گرفت ولی با این حال روی بحث ما جرایم شبکه های اجتماعی میباشد و قصد داریم به آن ها بپردازیم.
تعریف شبکه های مجازی
در ابتدای این مقاله بهتر است به معنی لغوی آن بپردازیم تا جرایم شبکه های اجتماعی ؛ اما در نظر داشته باشید که قصد قضاوت در باب خوب یا بد بودن آن را ندارم. برای آشنایی بهتر این واژه می توان گفت شبکه های اجتماعی از نسل های دور به دست ما رسیده و مختص نسل فناوری اطلاعات و این دوره نمی باشد.
نسل های اولیه ی شبکه های اجتماعی را میتوان شب نشینی ها، مهمانی ها، مراسم ها و از این دسته موارد نامید. در آن زمان ها افراد، دوستان و یا خانواده ها به دور هم جمع شده و با مباحث سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و یا حتی طنز خود را سرگرم کرده و زمان خود را سپری می کردند. امروزه این جمع ها جای خود را به گروه ها ی اینستاگرامی، تلگرامی و امثال آن داده اند.
جرایم شبکه های مجازی
همانگونه که در مباحث دیگر سایت آذرداد نظیر قتل یا انتقال مال غیر به طور مکرر ذکر شده است. جرم را اینگونه میشود تعریف کرد .
«هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب میشود»
این قانون بدین معنا می باشد که شما از یک سری کارها که بر عهده شما گذاشته شده یا شما از آن منع شده اید سر باز زده و یا انجام میدهید، در واقع خلاف آنچه بر شما مقرر شده عمل میکنید که این کار ها در قانون جرم شمرده شده است.
قوانین جرایم و تخلفات فضای مجازی از قبیل اینستاگرام ، تلگرام و از این دسته شبکه ها
در این دوره زمونه کمتر کسی پیدا میشود که از دارندگان یکی از هزاران برند گوشی‌های هوشمند موجود در بازار نباشد؛ به طبع اکثریت این افراد، حداقل مصرف کننده یکی از این دسته نرم افزار ها می‌باشند.
اما آیا میدانستید که تمامی رفتار و عملکرد شما در این شبکه ها بررسی شده و قابل پیگیری میباشد؟
در سال 1388 براساس نیاز های جامعه دولت تصمیم به تصویب قوانینی درباره جرائم رایانه ای و شبکه های اجتماعی گرفته؛ پیش از تصویب شدن این دسته از قوانین، چالش هایی به وجود آمده که با کمک قوانین تجارت الکترونیک بررسی و برطرف میشود.
جرائم رایج رایانه ای و شبکه های اجتماعی
شکستن حرمت یا هتک حرمت
طبق ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای، افرادی که با نشر مقاله های کاذب علیه یکدیگر اقدام به عمل هتک کرده، می بایست بعد از اثبات شدن جرمشان آماده پاسخگویی به قانون باشند و در نظر داشته باشند که این دسته از افراد نمیتوانند از زیر بار مسئولیت اعمال خود فرار کنند. قوانین مرتبط با جرایم شبکه های اجتماعی را میتوان در قوانین جرایم رایانه ای یافت.
محتوا علیه عفت و اخلاق عمومی
- تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا دعوت به فساد و فحشاء و یا انحرافات جنسی (بند ب ماده ۱۵ قانون جرائم رایانه‌ای و ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی)
- اشاعه فحشاء و منکرات (بند۲ ماده۶ قانون مطبوعات)
- تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا تطمیع افراد به دستیابی به محتویات مستهجن و مبتذل (ماده ۱۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
- انتشار یا بازنشر هر گونه محتوا علیه امنیت و آسایش عمومی نیز در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد
- انتشار یا بازنشر هرگونه محتوا علیه مقدسات اسلامی اعم از توهین، تبلیغ و به سخره گرفتن آن در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد
- انتشار یا بازنشر هر گونه مطالب مرتبط افترا به مقامات، نهادها و سازمان‌های حکومتی و عمومی (بند ۸ ماده ۶ قانون مطبوعات و ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی)
- تبليغ به نفع حزب، گروه يا فرقه منحرف و مخالف اسلام (بند ۹ ماده ۶ قانون مطبوعات)
- انتشار فیلترشکن‌ها و آموزش روش‌های عبور از سامانه‌های فیلترینگ (بند ج ماده ۲۵ قانون جرائم رایانه‌ای)
- تبلیغ و ترویج مصرف مواد مخدر، مواد روان‌گردان و سیگار نیز در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد (ماده ۳ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات ۱۳۸۵)
- اهانت به امام خميني (ره) و تحريف آثار ايشان (ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامي)
- انتشار و بازنشر محتواي حاوي تحريک، ترغيب، يا دعوت به اعمال خشونت‌آميز و خودکشي نیز در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد(ماده ۱۵ قانون جرائم رايانه‌اي)
- قانون جرایم رایانه‌ای برای هک کنندگان فضای مجازی ۲سال حبس تعزیری و جریمه نقدی تعیین کرده است و در نظر داشته باشید مجازات افرادی که به‌صورت غیرمجاز به داده‌های اطلاعاتی افراد شامل صوت، تصویر یا متن گفت‌وگوها دستبرد بزنند حبس و جریمه نقدی تعیین کرده است.»
- جالب است بدانید که قانون با تصویب قوانین جرائم رایانه ای به هیچ کس اجازه ی تعرض به اطلاعات شخصی کسی را نداده حتی اگر این عمل از ناپسند از طرف همسر آن شخص باشد.
- افشای اسرار خصوصی دیگران مطابق ماده ۷۴۵قانون مجازات اسلامی و ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه ای، چه به صورت عمدی و یا غیر عمدی شامل جرائم نقدی و تا دو سال حبس می باشد؛ باید در نظر داشته باشد که انتشار چت و اسکرین شات نیز میتواند شامل این قانون باشد.
- استفاده ابزاري از افراد (اعم از زن و مرد) در تصاوير و محتوا، تحقير و توهين به جنس زن، تبليغ تشريفات و تجملات نامشروع و غيرقانوني (بند ۱۰ ماده۶ قانون مطبوعات) تحريک يا اغواي مردم به جنگ و کشتار یکدیگر (ماده ۵۱۲ قانون مجازات اسلامي)
- فاش نمودن و انتشار غیرمجاز اسرار نيروهاي مسلح در شبکه های مجازی نیز در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد (بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات)
- انتشار محتوا علیه اصول قانون اساسی در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد (بند ۱۲ ماده ۶ قانون مطبوعات)
- اهانت به مقام معظم رهبري و ساير مراجع مسلم تقليد نیز در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد(بند ۷ ماده ۶ قانون مطبوعات)
- آموزش و تسهيل جرائم رايانه‌اي (ماده ۲۱ قانون جرائم رايانه‌اي)
- انتشار و توزيع هرگونه محتواي تبليغاتي از سوي کارکنان ادارات، سازمان‌ها، ارگان‌هاي دولتي و نهادها با ذکر سمت خود، له يا عليه هر يک از نامزدهاي انتخابات در فضاي مجازي (مواد ۶۸ و ۸۸ قانون انتخابات رياست جمهوري)
- انتشار اخبار کذب از نتايج بررسي صلاحيت‌ها، شمارش آراء، ادعاهاي بي‌اساس پيرامون تقلب در انتخابات يا مخدوش‌بودن انتخابات بدون دليل و مدرک (مواد ۶۹۷ و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامي و بند ۸ ماده ۶۶ قانون انتخابات مجلس شوراي اسلامي)در دسته جرایم شبکه های اجتماعی قرار میگیرد
- این قانون بدین معنا می باشد که شما از یک سری کارها که بر عهده شما گذاشته شده یا شما از آن منع شده اید انجام میدهید و که در واقع خلاف آنچه بر شما مقرر شده عمل می کنید که این کار را جرم شمرده شده در قانون.
- تشويش اذهان عمومي، سياه‌نمايي و بيان مطالب خلاف واقع عليه کشور، ايجاد اختلافات مابين اقشار جامعه به‌ويژه از طريق طرح مسائل قومي و نژادي، انتشار هرگونه نتايج نظرسازي و نظرسنجي کاذب در خصوص انتخابات و نامزدهاي انتخاباتي (بند۷ ماده ۳۳ قانون انتخابات رياست جمهوري– مواد ۵۰۰ و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامي – بند ۴ ماده ۶ قانون مطبوعات- مصوبه شوراي عالي امنيت ملي و ماده ۶۴ قانون انتخابات مجلس شوراي اسلامي)
اقدام به پیشگیری دولت به وسیله فیلترینگ
حال بپردازیم به انواع جرایم شبکه های اجتماعی که بیشترین گزارش ها از آن ها به دست ما رسیده است. جالب است بدانیم که بیشترین شکایات و جرایم در این خصوص مربوط به تلگرام بوده و در جایگاه دوم اینستاگرام خودنمایی می کند. پس از اقدام به فیلتر شدن تلگرام باید درنظر داشت که شماره کاربران تلگرام تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است. اما طبق سخنان رئیس پلیس فتا «حدود ده تا دوازده میلیون نفر از فیلتر شکن استفاده می کنند».
اینستاگرام به واسطه این که موضوع محور آن هول فایل های عکسی و فیلم است جلب توجه زیادی بین کاربران گوشی های هوشمند کرده و محبوبیت فراوانی بین کاربران دنیای اینترنت پیدا کرده و همچنین رقیب سرسختی برای دیگر شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک و توئیتر شده است. چرا که ماهیت توییتر حول محور نوشته و فایل متنی می باشد. همین امر باعث شده تا توجه کلاهبرداران حوزه ی مدلینگ به این نوع از جرائم شبکه اجتماعی جلب شده و فعالیت خود را گسترش بدهند.
رئیس پلیس فتا نیز در مورد برخی از موارد به هم میهنان عزیز هشدار هایی داده است : «باید در نظر داشت که احراز هویت در این شبکه ها امری سخت و بسیار مهم است؛ چرا که تعداد اکانت های فیک کم نمی‌باشد».
از دیگر کلاهبرداران فعال در زمینه جرایم شبکه های مجازی فروشندگان کالای تقلبی هستند. این اشخاص با گذاشتن عکس‌ها و فیلم‌هایی با جذابیت کاذب، بیننده را ترغیب به خرید و استفاده از آنها میکند. اگر شما و اطرافیانتان نیز یکی از مصرف کنندگان این شبکه ها هستید به احتمال زیاد موارد مشابه از این قبیل جرائم یا تبلیغات فروش کالا های غیر استاندارد را دیده یا به دام آنها افتاده اید. جالب است بدانید توهین، تهدید و مزاحمت در شبکه های اجتماعی می تواند پیگیری شود و پلیس فتا پیگیری آنها را با دقت انجام میدهد.
مقام نامبرده در مورد کمترین و بیشترین جرایم شبکه های اجتماعی به ثبت رسیده در نرم افزار‌هایی مانند اینستاگرام و تلگرام و مصادیق آن اظهار داشت: کمترین جرایم ثبت شده بدین ترتیب می باشد استان گلستان، استان سیستان و بلوچستان، استان لرستان، استان کهگیلویه و بویراحمد و کیش.
بیشترین جرایم شبکه های اجتماعی ثبت شده هم به استان تهران میرسد و در ادامه به ترتیب به استان خراسان رضوی، استان اصفهان، استان فارس و استان مازندران اختصاص یافته است. در صورت مشاهده هرگونه فعالیت مجرمانه و جرایم شبکه های اجتماعی در فضای مجازی،شهروندان گرامی می‌توانند مراتب را از طریق نشانی پلیس فتا اعلام کنند.
