امروزه متاسفانه با مراجعه به دادگاه های خانواده، متوجه می شویم که زوج های زیادی برای طلاق مراجعه و تعداد بی شمار پرونده هایی درخواستی که خانم ها برای مطالبه مهریه در دادگاه مطرح کرده اند. از این جهت که مهریه از جمله مهمترین حقوقی است که به موجب عقد نکاح به زنان تعلق می گیرد، اطلاع از نحوه مطالبه مهریه موضوع بسیار مهمی است.
مهریه چیست؟
حال که حرف از مطالبه مهریه شد نیاز است در ابتدای بحث توضیحی مختصر درباره ماهیت مهریه بدهیم. مهریه مبلغ یا مالی است که نشان دهنده قصد و غرض مرد برای ازدواج و تشکیل خانواده است. در واقع مهریه حق مسلم زن به عنوان پشتوانه ای مالی برای آینده باشد.
به زبان ساده تر، مهریه قرض یا بدهی ای است که مرد در هنگام جاری شدن صیغه نکاح متعهد به پرداخت آن به همسرش است.جالب است بدانید که مهریه به عنوان عندالمطالبه شناخته شده است. یعنی هرگاه زن اراده کند مرد موظف بوده آن را پرداخت کرده و قانون آن را حمایت میکند و برای ستاندن آن به بانوان کمک می کند.
روش های مطالبه مهریه
همان طور که گفته شده مهریه زن موضوع بسیار مهمی در قانون اسلامی است که بر اساس آن، زن می تواند با استفاده از دو روش نسبت به وصول مهریه اش دادخواست نماید.
- روش اول مطالبه مهریه: در این روش زن با مراجعه به دادگاه خانواده برای دریافت مهریه تنظیم دادخواست نماید و آن را تقدیم دادگاه می کند. این امر نیازمند رسیدگی در دادگاه و صدور حکم مبنی بر پرداخت مهریه است.
- روش دوم مطالبه مهریه: آن است که زن باید به جای دادگاه، از طریق اجرای ثبت اقدام کند و از طریق ثبتی مهریه اش را وصول می کند. در واقع به دلیل اینکه مهریه در سند ازدواج ذکر شده است و سند ازدواج نیز یک سند رسمی است، زن می تواند با مراجعه به اداره ثبت محل ازدواجش، مهریه اش را به اجرا بگذارد و حتی مرد را ممنوع الخروج نماید.
دقت داشته باشید که مطالبه مهریه از طریق دادگاه و از طریق اجرای ثبت به صورت همزمان امکانپذیر نیست. در صورتی که در دادگاه ثابت شود که زن ابتدا از طریق اجرای ثبت درخواست مهریه کرده است، دعوای او در دادگاه رد خواهد شد.
کمک قانون اسلامی به خانم ها برای مطالبه مهریه
بر اساس ماده 1082 قانون مدنی، به محض وقوع عقد ازدواج، زن مالک مهریه می شود و از همان لحظه مستحق دریافت مهریه خواهد بود. قاعدتا زن از همان لحظه وقوع عقد می تواند مهریه خود را مطالبه کند. با این حال مطالبه مهریه عملا در فرضی به وقوع می پیوندد که زن و مرد با یکدیگر اختلاف داشته باشند. با این حال، بر اساس قانون، گرفتن مهریه بدون طلاق نیز امکانپذیر است.
نکته مهمی که در خصوص مطالبه مهریه وجود دارد آن است که مطالبه مهریه در خصوص مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه متفاوت است. در صورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد، زن باید اموالی از شوهرش به دادگاه معرفی کند تا بتواند مهریه را از محل آن وصول نماید.
به روز رسانی قانون در زمینه مطالبه مهریه
قانونی وجود داشت که بر مبنای آن زن می توانست تا سقف ۱۱۰ سکه را از شوهرش مطالبه کند. و یا در صورت پرداخت نشدن آن مرد را به زندان بیاندازد که در کمیسیون حقوقی و قضایی این قانون لغو شده است. به موجب قانون اگر مردی نتواند مهریه را پرداخت کند به زندان نخواهد رفت. ولی اگر مالی داشته باشد و از دادن آن امتناع کند زن می تواند آن مال را مطالبه کند.
مراحل مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبتی:
- درخواست ذی نفع
صدور اجرائیه با تقاضای ذی نفع است. این درخواست الزاما باید “کتبی” باشد. بنابراین درخواست شفاهی پذیرفته نمی شود. به علاوه، این درخواست از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک تهیه و در اختیار دفاتر ازدواج قرار می گیرد. منظور از ذی نفع، خانم یا وکیل وی و قیم او است. ارائه وکالت نامه و قیم نامه در فرض اخیر لازم است.
- مندرجات تقاضانامه
طبق ماده ۳ آیین نامه مذکور تقاضای صدور اجرائیه مطالبه مهریه طبق فرم مخصوص تنظیم می شود و باید شامل نکات زیر باشد:
- نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه، محل صدور، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، محل اقامت درخواست کننده اجرائیه یا نماینده قانونی او.
- موضوعی که اجرای آن تقاضا شده است.
- شماره و تاریخ مستند درخواست صدور اجرائیه.
شرایط و مراحل مطالبه مهریه از طریق اجرائیه
پس از درخواست صدور اجرائیه از سوی زوجه در صورت احراز شرایط زیر توسط سردفتر، امکان صدور اجرائیه فراهم است.
الف)مطالبه مهریه به موجب سند رسمی باشد.
سند ازدواجی که مطابق مقررات مورد نظر تنظیم شده باشد “رسمی” شناخته می شود. بنابراین برگه ای که در شب بله بران به عنوان صداق تنظیم می شود و به امضای طرفین می رسد، قابلیت درخواست صدور اجرائیه را ندارد. ولو اینکه برگه مذکور به امضا و مهر سردفتر نیز رسیده باشد.
همچنین در نکاح موقت برگه ای ای را که سردفتر تحت عنوان نکاح منقطع (صیغه نامه) تنظیم می کند، سند رسمی شناخته نمی شود. در فرض اخیر زوجه می تواند جهت مطالبه مهریه فقط به دادگاه خانواده مراجعه کند.
ب)منجز بودن مهریه و تعهدات
مطالبه مهریه به دلالت تبصره ۲ ماده ۵ همان آیین نامه، صدور برگه اجرائیه نسبت به تعهداتی که در سند منجزا قید شده باشد، امکان پذیر است. منظور از منجز بودن این است که مهریه معلق نباشد.
ج)مهریه و اجرای تعهد موجل نباشد.
در خصوص مطالبه مهریه چند فرض پیش بینی می شود: حال، موجل، عندالمطالبه و عندالاستطاعه.
مهریه در صورتی موجل است که برای پرداخت آن مدتی مقرر شود. به طور مثال چنانچه زمان وقوع عقد نکاح سال ۱۳۹۲ باشد و زمان پرداخت مهر سال ۱۳۹۵ تعیین شده باشد، یا اینکه به صورت اقساط سالانه تعیین و مقرر شده باشد. در این صورت، قبل از فرارسیدن مدت، زوجه حق مطالبه نخواهد داشت.
در صورتی که مدتی برای پرداخت معین نشده باشد مهریه “حال” محسوب می شود و قید عندالمطالبه آن را از حال بودن خارج نمی کند.
وظایف دفتر ازدواج و طلاق در مراحل دادخوست مطالبه مهریه اجرای ثبتی:
براساس ماده ۵ آیین نامه یاد شده سردفتر با احراز هویت درخواست کننده و احراز صلاحیت خود موظف به انجام موارد زیر است:
- صدور اجرائیه و ارسال آن به اداره ثبت.
- از جمله تکالیفی که در ماده مذکور پیش بینی شده، این است که سردفتر رونوشت سند را در برگه های ویژه ظرف ۲۴ ساعت با خط خوانا در سه نسخه تهیه کرده و موضوعی را که باید اجرا شود (مطالبه سکه، وجه نقد) در محل مخصوص آن نوشته شود. ظرف ۴۸ ساعت از تاریخ وصول تقاضا برگ های اجراییه را امضا کرده و به مهر ویژه (اجرا شود) رسانده و برای اجرا نزد مسئول اجرای ثبت می فرستد و رسید دریافت می کند.
- طلع کردن زوج یا ضامن از صدور اجرائیه.
- سردفتر ازدواج مکلف است پس از صدور اجرائیه مراتب را به آخرین نشانی زوج از طریق پست سفارشی به او اطلاع داده و برگه های اجرائیه را به ضمیمه قبض پست به او اطلاع دهد. به عقیده ما مطلع کردن زوج از صدور اجرائیه زنگ بیدارباش و هشدار است که ممکن است درصدد حل آن برآید.
مطالبه مهریه از طریق دادخواست به دادگاه
جهت مطالبه مهریه از طریق دادگاه ابتدا بایستی به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه نموده و دادخواست مطالبه مهریه را ثبت نماییم. به جهت اینکه دعوای مطالبه مهریه یک دعوای مالی است، بایستی هزینه دادرسی مربوط به آن پرداخته شود .
در این مرحله پرونده به دادگاه خانواده ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می شود که نحوه پیگیری دادخواست مهریه از طریق سامانه ثنا انجام می شود . در این مرحله خانم می تواند اقدام به توقیف اموال همسرش در راستای وصول مهریه اقدام نماید که بایستی با معرفی دقیق اموال زوج از دادگاه تقاضای توقیف آن اموال را بنمایید.
در صورتی که این اموال جزء جدا شده برای دِین نباشند، قرار تأمین خواسته صادر می شود. نکته مهمی که در خصوص اجرای مهریه از طرف دادگاه وجود دارد آن است که بر اساس قانون، رسیدگی به دعاوی مهریه تا نصاب دویست میلیون ریال یعنی بیست میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف می باشد.
لذا به این منظور بایستی ابتدا به شورای حل اختلاف مراجعه کرد. در این فرض، زوج نیز می تواند با ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، تقاضای تقسیط مهریه را نماید که در دادگاه مورد رسیدگی قرار می گیرد.
