یکی از انواع ازدواج در مذهب شیعه ازدواج دائم است. هنگامی که دو جنس مخالف (زن و مرد یا دختر و پسر) علاقه و کشش جسمی و جنسی نسبت به هم داشته باشند و شرایط اقتصادی، اجتماعی، علمی، شغلی، خانوادگی برای آنها فراهم باشد اقدام به تشکیل یک زندگی مشترک می کنند.
ازدواج دائم شرایطی دارد، این شرایط و مقدمات زندگی مشترک را تضمین می کند و آن را از آسیب های احتمالی در امان نگه می دارد. در ادامه به شرایط موجود در قانون برای ازدواج دائم می پردازیم.
شرایط ازدواج دائم
- اراده ازدواج
به طور کلی در هر قراردادی باید دو طرف قرارداد رضایت داشته باشند. در قرارداد ازدواج هم باید قصد و رضایت از طرف خانم و آقا وجود داشته باشد. اگر قصد یکی از دو طرف مخدوش باشد، ازدواج باطل است. این مسئله در ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی بیان شده است. “نکاح واقع می شود به ایجاب و قبول الفاظی که صریحا دلالت بر قصد ازدواج نماید.”
مثلا ازدواج شخص مجنون، یا شخصی در حالت مستی و یا به شوخی به دلیل اینکه فرد قصد و اراده ای ندارد، باطل است. مسئله دیگری که اراده ازدواج را مخدوش می کند اشتباه در هویت جسمی است. مثلا شخصی دختری را برای ازدواج برگزیند ولی خانواده دختر، دختر دیگر خود را به عقد او در بیاورند. به دلیل فریب خوردن مرد، قرارداد ازدواج دائم باطل است.
اما در شرایطی که این اشتباه در صفات طرف مقابل باشد، باعث ابطال ازدواج نمی شود. ولی در بعضی شرایط حق فسخ نکاح برای شخص اشتباه کننده صادر می شود. مثلا مردی خود را صاحب مدرک تحصیلی دکتری و یا ثروت مند معرفی می کند و خانم به دلیل داشتن این مقام و ثروت فریب می خورد و ازدواج می کند. در این شرایط ازدواج باطل نیست ولی برای خانم حق فسخ وجود دارد.
این اشتباهات زمانی حق فسخ ایجاد می کند که در شروط ضمن عقد این موارد به طور واضح و ضمنی بیان شده باشد و مورد توافق طرفین قرار گرفته باشد.
- اهلیت ازدواج
یعنی اینکه خانم و آقا برای ازدواج دائم باید توانایی و استعداد قانونی داشته باشند. که شامل این موارد است. (بلوغ، اذن ولی، رشد)
- اجازه دولت برای ازدواج با اتباع خارجی.
اگر خانم ایرانی بخواهد با یک آقای خارجی ازدواج کند، باید از دولت کسب اجازه کند. یکی به دلیل مصلحت خانم و دیگری به دلیل مصالح دولت است. البته بدون کسب اجازه ازدواج از نظر شرعی مشکلی ندارد، اما مجازات حبس و زندان دارد و در صورت بروز مشکلاتی بین زن و شوهر، دادگاه های ایران از حقوق خانم حمایتی نمی کنند.
- لزوم ثبت ازدواج
ازدواج دائم باید در دفتر ازدواج رسمی ثبت شود تا در صورت بروز مشکل قانونگذار بتواند به مشکلات رسیدگی کند. عدم ثبت ازدواج طبق (ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی- قسمت تعزیرات) دارای مجازات تا یک سال حبس است. البته ازدواجی که ثبت نشده باشد از نظر شرعی مشکلی ندارد.
- مسلمان بودن همسر
در ازدواج دائم فرد مسلمان باید با فرد مسلمان ازدواج کند. یعنی حتی اگر شخص غیر مسلمان اهل کتاب (یهودی، مسیحی، زرتشتی) باشد ازدواج با او امکان پذیر نیست.
وظایفی که در ازدواج دائم بر عهده مرد است:
- بر اساس قانون حمایت خانواده ثبت ازدواج دائم بر عهده مرد است. در شرایطی که مردی از ثبت ازدواج دائم خودداری کند طبق قانون مجرم شناخته می شود و برایش مجازات در نظر گرفته شده است.
- نفقه زن شامل خوراک، پوشاک و مایحتاج زندگی در عقد دائم حتی اگر زن بسیار ثروتمند هم باشد بر عهده شوهر است.
- مداوای زن در زمان بیماری از تکالیف مرد است.
- تامین امنیت مالی، جانی و ناموسی همسر و فرزندان از وظایف مرد است.
- خرید لوازم آرایشی و زینتی در حد متعارف زمان، مکان و موقعیت زن بر عهده شوهر است.
- مدیریت امور خانه و تهیه مسکن بر عهده مرد است.
- تهیه لوازم منزل متناسب با زمان، مکان و موقعیت و احتیاجات زن بر عهده شوهر است.
- مردی که از پرداخت خرجی به همسرش خودداری می کند، زن می تواند خرجی خود را بدون اجازه از مال مرد بردارد و اگر این امکان برایش وجود ندارد می تواند شکایت کیفری کند. قانون برای مرد مجازاتی از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس در نظر گرفته است. در چنین شرایطی اطاعت از شوهر بر زن واجب نیست.
- مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور کند و اگر منزلت اجتماعی و خانوادگی زن اقتضا می کند و یا هنگام بیماری باید برای او خدمتکار استخدام کند.
- در نکاح دائم مرد نمی تواند بیشتر از چهار همسر دائمی اختیار کند.
- در نکاح دائم زن و مرد بعد از مرگ از هم ارث می برند.
- مرد موظف است مهریه ای که در هنگام وقوع عقد نکاح معین شده است را به همسر خود در همان زمان یا در آینده بپردازد. البته به این نکته هم باید توجه کرد که در ازدواج دائم اگر مهریه مشخص نشود ازدواج باطل نیست اما در ازدواج موقت تعیین مهریه یک امر حتمی است.
- شوهر نمی‌تواند بیش از چهار ماه نزدیکی با زن جوان خود را ترک کند مگر در شرایطی که نزدیکی برای او ضرر یا مشقت زیاد داشته باشد یا آنکه زن خود راضی به ترک آن باشد و یا آنکه در ضمن عقد ازدواج ترک نزدیکی با زن را شرط کرده باشد.
- در ازدواج دائم مردی که سه مرتبه همسر خود را طلاق دهد آن زن بر او حرام می شود و برای اینکه بتواند با همسر سابقش ازدواج نماید باید آن زن به عقد دائم مرد دیگری درآید و پس از نزدیکی با آن مرد از او جدا شود تا بتواند با شوهر سابقش ازدواج کند. به این مرد که باعث حلال شدن زن به شوهر سابقش می شود محلل به معنی حلال کننده گفته می شود.
- حس معاشرت با همسر یعنی ابراز عشق و محبت از طریق گفتار و رفتار و هدیه دادن و پرهیز از ظلم به زن و آزار او با بد زبانی و ضرب و شتم از وظایف الزامی مرد است.
- توجه به آراستگی و خوشبو بودن مرد برای همسرش از مواردی است که کیفیت زندگی را بالا می برد.
- بخشش و گذشت در صورتی که زن مرتکب خطا شد.
وظایفی که در ازدواج دائم بر عهده زن است:
- الزام به تمکین نسبت به مرد یکی از وظایف زن در ازدواج دائم است و به این معنی است که زن بتواند بنابر انتظارات متعارف و آمادگی جسمی و روحی خود نیاز های جنسی شوهرش را برآورده کند. البته در شرایطی که زن عذر شرعی یا قانونی داشته باشد این وظیفه از او سلب می شود.
- تبعیت از همسر از وظایف زن در ازدواج دائم است. زنان از نظر قانونی وظیفه دارند در مورد محل اقامت و مسکن، از شوهر خود تبعیت کنند مگر اینکه قبل از ازدواج این حق و حقوق را از شوهر خود دریافت کرده باشد و یا خلاف منزلت اجتماعی زن باشد و یا ضرر جانی و جسمی برای زن داشته باشد.
- زن برای کار کردن بیرون از منزل و نوع اشتغال خود باید از شوهرش کسب اجازه کند
- زنان برای خروج از منزل و ورود دیگران به منزل باید از نظر شوهر خود تبعیت کنند. البته برای انجام تکالیف دینی مثل حج واجب و یا برای درمان بیماری و یا اگر ماندن در خانه ضرر جانی یا شرافتی برای زن در پی داشته باشد این وظیفه از عهده او خارج می شود.
- از وظایف دیگر زنان که باعث محکم شدن پایه های زندگی مشترک در ازدواج دائم می شود می توان به محبت کردن و عشق ورزیدن و توجه به شوهر و صمیمیت عاطفی و جسمانی اشاره کرد.
- احترام به شوهر و حمایتگری زن از همسرش از وظایفی است که باعث می شود مرد با فشارها و مشکلات زندگی کنار بیاید و برای ایجاد یک زندگی آرام انرژی کسب کند.
- وفاداری زن به همسرش از جمله مسئولیت هایی است که باعث حفظ سلامت خانواده می شود. وفاداری تنها به معنی پایبندی در مسائل جنسی نیست بلکه معنایی فراتر دارد و در رفتار و کردار نیز باید به همسر پایبند بود.
- به دلیل اینکه زنان از ابتدایی که مادر می شوند نزدیک ترین و عمیق ترین ارتباط را با فرزند خود دارند در تربیت فرزندان نقش ویژه تر و پررنگ تری دارد. پس یکی از وظایف زنان در ازدواج دائم، وقت گذاشتن برای تربیت و آموزش فرزندان است البته در این مسیر هم زن و هم مرد هر دو باید در کنار هم این نقش را ایفا کنند.
تفاوت ازدواج دائم و موقت
ازدواج دائم و ازدواج موقت در برخی مسائل و احکام دارای اشتراک هایی هستند مثلا در هر دو باید صیغه خوانده شود و تنها راضی بودن زن و مرد کافی نیست، صیغه عقد می تواند توسط خود زن و مرد خوانده شود و یا شخص دیگری را وکیل بگیرند اما در برخی مسائل تفاوت هایی دارند که به این ترتیب است:
- ذکر نشدن مهر در ازدواج دائم، عقد را باطل نمی کند اما در عقد موقت ذکر مهریه الزامی است.
- زن و شوهر در عقد دائم از یکدیگر ارث می برند اما در عقد موقت اینگونه نیست.
- زن و شوهر در عقد دائم جایز نیست که بر عدم نزدیکی شرط کنند و این برخلاف عقد موقت است.
- شوهر در ازدواج دائم باید نفقه زن را بپردازد اما در عقد موقت الزامی برای این مورد وجود ندارد.
- زن در ازدواج دائم نمی تواند بدون اجازه شوهر از منزل بیرون برود اما در عقد موقت اگر حق شوهر تضییع نشود نیازی به اجازه گرفتن نیست.
- ذکر مدت زمان در عقد دائم لازم نیست اما در عقد موقت باید حتما مدت زمان ذکر شود.
اطلاع از آخرین قوانین مربوط به ازدواج دائم
برای اطلاعات بیشتر در مورد مسائل حقوقی ازدواج دائم می توانید از طریق سایت حقوقی آذرداد با مشاوران حقوقی با سالها تجربه در زمینه خانواده ارتباط برقرار کنید.
