اگر بخواهیم به بررسی معنای لغوی افترا بپردازیم، در لغت به معنای بهتان زدن، و دروغ بستن به شخصی دیگر می‌باشد. در بیان حقوقی هم افترا از نسبت دادن یک جرم یا عمل مجرمانه بر خلاف آنچه واقعا اتفاق افتاده یا برخلاف حقیقت به فرد دیگر می‌آید. البته این عمل زمانی افترا محسوب می‌شود که درستی عمل مجرمانه‌ای که به فرد نسبت داده شده است در دادگاه قضایی اثبات نشود.
افترا خود به تنهایی جرم محسوب می‌شود و بر طبق ماده‌های ۶۹۷ و ۶۹۹ مجازات اسلامی برای این جرم مجازات تعزیری در نظر گرفته می‌شود. جرم افترا این‌گونه است که فرد مفتری، فرد دیگری را بطور شفاهی، نوشته یا هرگونه دیگری به جرمی نسبت دهد.
بر طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی هر فردی که به هر وسیله‌ای، از طریق سند چاپی یا درج در روزنامه یا اعلام به صورت شفاهی در مجامع، امری را به فرد دیگری نسبت دهد و نتواند صحت حرف خود را اثبات نماید به یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود.
همچنین طبق ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی هر فردی که از روی عمد و برای متهم کردن فرد دیگری، آلات و ادوات جرم یا اشایی که پیدا شدن آن‌ها موجب اتهام شخص مذکور شود، را بدون اطلاع در منزل آن شخص یا محل کار یا جیب بگذارد، یا به هر نحوی متعلق به او قلمداد کند. شخص مذکور مورد تعقیب قرار خواهد گرفت. پس از صادر کردن منع تعقیب یا اعلام برائت قطعی از آن شخص، فرد مذکور به شش ماه تا سه سال حبس محکوم می‌شود.
پایه‌های جرم افترا
ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی از ارکان قانونی جرم افترا می‌باشد که بیان می‌کند:
«هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید، جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه ۶ محکوم خواهد شد.»
در چه صورتی جرم افترا محقق می‌شود؟
- برای تحقق جرم افترا باید یک شخص جرمی را به شخص دیگری نسبت دهد و این عمل باید طبق قوانین جرم باشد. نسبت دادن تخلفات اداری یا یک عمل خلاف نمی‌تواند تحت عنوان افترا حساب شود.
- مشخص بودن فرد مورد افترا، فردی که افترا به او وارد می‌شود، باید نام و مشخصات او با اشاره یا علامت عنوان شود.
- برای شناخته شدن افترا، باید ابتدایی بودن اسناد جرم مشخص شود. نسبت دادن یک جرم به شخصی که در مقام دفاع از خود است را جزو افترا حساب نمی‌کنند.
- زمانی که فرد مفتری نتواند ادعای خود را مبنی بر مرتکب شدن جرمی توسط شخص مقابل اثبات کند، عمل و سخن وی تحت عنوان جرم افترا محسوب می‌شود.
تحقق جرم افترا عملی
ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی از ارکان قانونی جرم افترا می‌باشد که بیان می‌کند:
«هر کس عالماً و عامداً به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌گردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به او است بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از ۳ ماه تا ۱/۵ سال محکوم می‌شود.»
مجازات افترا چیست؟
پس از اثبات شدن جرم افترا، مجازات آن می‌تواند از یک ماه تا یک سال متفاوت باشد، همچنین ۷۴ ضربه شلاق با صلاح‌دید قاضی نیز امکان پذیر است. لازم به ذکر است نشر اکاذیب که در رسانه‌ها آن را چاپ و در اختیار مردم به صورت عموم قرار گرفته باشد هم از دو ماه تا دو سال مجازات دارد.
