امروزه عقد قراردادها جزء مهمی از زندگی شده است. ما برای کارهایمان ممکن است در طول یک سال قراردادهای متعددی را تنظیم کنیم. پس لازم است که در ارتباط با مفاهیمی مانند اسناد اقاله اطلاعات جامع و کاملی داشته باشیم.
اقاله از مهم‌ترین مفاهیمی است که هر فردی ممکن است با آن برخورد کند. در این مقاله آذرداد قصد دارد که شما را با مفهوم کلی اقاله، و این که اسناد اقاله چیست و حقوق و مبنای آن در قانون چیست، آشنا کند پس با ما همراه باشید.
اسناد اقاله به چه معناست؟
اسناد اقاله در اصل از مفاهیمی می‌باشد که از فقه گرفته شده است. در معنای رایج، این واژه بر موافقت با انحلال یک قرارداد دلالت می‌کند.
یعنی در اصل علت اصلی اقاله آن است که وقتی دو طرف پس از عقد قرارداد یا معامله‌ای پشیمان شوند؛ می‌توانند بدون هیچگونه ضرری برای دو طرف قرارداد خود را فسخ نمایند.
توجه به این نکته ضروری است که، در اسناد اقاله، دو طرف قرارداد با هم تصمیم می‌گیرند که شرایط را به حالت قبل از قرارداد برگردانند. به همین دلیل امکان اضافه کردن یا حذف کردن شرطی هم در این حالت امکان‌پذیر نخواهد بود. پس اگر شرطی بگذارند هم آن شرط باطل و هم اقاله باطل محسوب خواهد شد.
نکته بسیار مهم دیگر این است که اسناد اقاله در وقف، اقاله اخبار، نکاح، ضمان و ایقاعات امکان‌پذیر نیست.
همچنین لازم به ذکر است که اسناد اقاله دارای ماهیت و مبنایی هستند که این دو موضوع را از یکدیگر جدا می‌کنند.
ماهیت اقاله چیست؟
همان طور که پیشتر به آن اشاره کردیم، اقاله بطور کلی در لغت به معنای آزاد کردن یا رها سازی چیزی یا کسی از اتفاقی که به وجود آمده است.
از منظر علمای حقوقی نیز اقاله به معانی مختلف تعریف می شود که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد:
- برهم زدن قراردادی با رضایت و توافق دو طرف.
- برهم زدن معامله ای با قرارداد و توافق دو طرف.
- برهم زدن عقدی با توافق و سازش دو طرف.
- محل ساختن عقد یا قراردادی با رضایت و توافق دو طرف.
اما به طور کلی اسناد اقاله به معنای برهم زدن عقد و قراردادی با رضایت و سازش دو طرف آن قرارداد.
بین علما در ارتباط با ماهیت اقاله اختلاف نظر وجود دارد. این امر به آن دلیل است که در اقاله آثار باقیمانده از قرارداد، در آینده از بین می‌روند. به همین علت بسیاری از فقهای امامیه، اسناد اقاله را با فسخ بیع یکسان می‌دانند. اما برخی از فقها همانند فقهای ملکی، حکم اقاله را مانند همان بیع می دانند.
لازم به ذکر است که انتخاب هریک از این دو نظر علاوه بر تفاوت علمی که با یکدیگر دارند، از نظر حقوقی هم دارای آثار و شرایط گوناگونی هستند.
بیشتر بخوانید: اسناد بیع
مبنای اقاله چیست؟
مبنای اقاله در اصل همان حاکم بودن اراده است. حاکم بودن اراده در ارتباط با همان اراده‌ای است که باعث شده دو طرف قرارداد عقد خود را از بین ببرند و به جای آن اراده آن ها روی کار آمده است. در اصل این دو اراده توانایی آن را داشته‌اند که خود را از بند قراردادشان رها کنند.
به همین دلیل می توان گفت که اقاله فقط در ارتباط با بیع نیست و می‌توان برای قواعد عمومی قراردادها نیز تحت عنوان اسناد اقاله از آن استفاده کرد.
عناصر عقد اسناد اقاله چیست؟
اسناد اقاله هم، مانند دیگر عقود عناصری دارد که در ادامه به آن می پردازیم:
- به دلیل اینکه این امر از طریق توافق انجام می شود، پس رضایت دو طرف بسیار واجب است.
- قرارداد اولی که تنظیم شده است از جمله عقود لازم یا اینکه حداقل از سوی یکی از افراد لازم باشد.
- یک قرارداد شفاهی یا کتبی و لازم الاجرا باید وجود داشته باشد.
شرایط صحت اسناد اقاله
در اسناد اقاله با توجه به شرایط زیر اقاله صحیح است:
- دو طرف مورد معامله باید قصد و رضایت داشته باشند.
- هر دو طرف باید اهلیت داشته باشند.
- موضوع اقاله باید معلوم و مشخص باشد.
اقاله ملک به چه معناست؟
این نوع اقاله هم مانند هر نوع اقاله‌ای به معنای برهم زدن قرارداد ملکی است که بین دو طرف تنظیم شده است و لازم است تا دو طرف از بهم خوردن قرارداد راضی باشند.
یکی از نکاتی که باید به آن توجه داشت آن است که، پس از اقاله یک قرارداد تمام اجزای آن هم از بین خواهد رفت. یعنی بعد از آن هیچ یک از طرفین نمی‌توانند ادعایی نسبت به طرف مقابل داشته باشند. در نتیجه بعد از اقاله پول یا سند یا هر چیز دیگری به حالت قبل بازگشته و طرفین معامله دیگر هیچگونه تعهدی نسبت به یکدیگر ندارند.
چگونه می توان دعوی اثبات اقاله را عنوان کرد؟
این نوع از دعوی یک دعوی مالی است. بدین صورت که هزینه‌ای که برای دادرسی آن وجود دارد، بر طبق دعاوی مالی محاسبه خواهد شد.
هزینه دادرسی ثبت دعاوی اسناد اقاله در زمان نگارش متن، تا ۱ میلیون تومان، ۲ درصد و بیش از آن ۳ درصد از مبلغ خواسته شده است.
برای رسیدگی این دعوی هم مانند دعاوی، دیگر نیازمند تسلیم یک دادخواست نزد دفاتر خدمات الکترونیک قضایی خواهیم بود. فرد با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تقاضای خواسته خود برای صدور حکم جهت تنظیم اسناد اقاله موضوع قرارداد و تکمیل آن، درخواست شروع رسیدگی به این موضوع را اعلام خواهد داشت.
به دادگاهی که برای رسیدگی به این دعاوی در رابطه با اسناد اقاله است، دادگاه محل اقامت می‌گویند.
مراحل اجرای اقاله در دفاتر اسناد رسمی
- مشخص شدن موضوع حق فسخ داشتن فرد.
- فسخ کننده باید حاشیه سند را امضا کرده و به ثبت دفتر برسد.
- فسخ کننده سند باید حاشیه سند را امضا کند و در دفتر ثبت شود.
- امضاء فسخ کننده باید تایید شود و سردفتر باید فسخ شدن اسناد اقاله را تایید کند و آن را امضا کند.
- لاشه اسناد اقاله و آگهی فسخ شدن آن را باید به اداره ثبتی که در خصوص املاک است ارسال کنید.
تفاوت فسخ با اقاله
خیلی از افراد عادی ممکن است اقاله را با فسخ یکی دانسته و هر دو را یکسان بدانند. در صورتی که این دو مفهوم کاملا با یکدیگر تفاوت دارند.
- در هنگام فسخ یک قرارداد این کار براساس قانون انجام می شود. اما در اقاله اسناد، با توجه به رضایت و قصد دو طرف معامله اقاله انجام می‌گیرد.
- اقاله در صورتی امکان پذیر است که قرارداد وارد فاز عقد دوم شود. اما برای فسخ یک قرارداد، مفهومی تحت عنوان عقد دوم تعریف نشده است.
- در مواردی که نیاز به فسخ یک قرارداد است، نیاز به حکم دادگاه وجود دارد. اما در اسناد اقاله هر دو طرف با توافق کردن با یکدیگر و طی یک سند عادی و رسمی می توانند اقاله را انجام دهند.
سخن آخر
با توجه به نکات ذکر شده در ارتباط با اسناد اقاله، هر فردی می‌تواند شخصا اقدام به اقاله اسناد خود کند. اما در این میان ممکن است شرایطی در قرارداد ذکر شده باشد که لازم باشد شما با یک وکیل مجرب در آن زمینه مشورت کنید.
در این زمان شما می توانید با مراجعه به سایت حقوقی آذرداد تمام سوالات خود را در زمینه اسناد اقاله یا دیگر مسائل حقوقی را از وکلای با تجربه ما بپرسید.
همچنین می توانید اقدام به رزرو وقت مشاوره در ارتباط با پرونده های مختلف حقوقی خود کنید. آذرداد برای پاسخگویی به سوالات شما و همراهی شما در پرونده های حقوقیتان آماده خدمت رسانی است.
