مزاحمت تلفنی یکی از مسائلی است که مطمئنا حداقل یکبار، برای هر دارنده تلفن اتفاق افتاده است. برخی تصور می‌کنند که مزاحمت تلفنی صرفا یک شوخی است و از جهت قانونی هم به عنوان یک جرم کیفری شناخته نمی‌شود، در حالی‌که مزاحمت تلفنی اَشکال گوناگونی دارد و هر شکل آن، مطابق با نظر مراجع قانونی به راحتی از طریق قانونی قابل‌پیگیری خواهد بود.
مزاحمت تلفنی ممکن است در حالت‌های متعددی اتفاق بیفتد؛ هر کدام از این حالت‌ها، جرایم مادی یا غیرمادی گوناگونی خواهد داشت و تشخیص این مسئله نیز، به عهده مراجع قضایی معتبر کشور است. ما در این مقاله، قصد داریم مزاحمت تلفنی و انواع آن را معرفی کنیم، سپس به سراغ بیان نکاتی برویم که در بررسی این جرم کارآمد هستند.
مزاحمت تلفنی چیست؟
مزاحمت تلفنی یک فعل آگاهانه و عمدی است که از طرف یک شخصیت حقیقی برای رسیدن به اهداف خاصی انجام می‌شود؛ گفتنی است که مزاحمت تلفنی شامل ایجاد مزاحمت با تلفن ثابت یا همراه می‌شود و هر دو شکل آن نیز، شامل پیگرد و دادخواهی قانونی می‌شود.
جالب است بدانید که به محض ارتکاب مزاحمت از طریق سیستم‌ها و شبکه‌های مخابرات، مزاحم ملاک و متوجه مسئولیت کیفری شناخته خواهد شد؛ البته در برخی از موارد، ممکن است که شخص مزاحم با ارائه اسناد و مدارکی اثبات کند که به سبب رسیدن به یک منظور خاص (چیزی مانند حسن نیت یا جلوگیری از یک اتفاق ناگوار) چنین عملی را انجام داده است.
مزاحمت تلفنی چه انواعی دارد؟
مزاحمت تلفنی تعریف مشخصی دارد و ممکن است انواع آن بسیار گسترده باشد؛ در نتیجه، هر زمانی‌که شخصی بدون هیچ دلیل یا منظور عاقلانه‌ای، خط تلفن شخص دیگری را اشغال کند و با گرفتن وقت او، موجب دردسر شود، یک نوع مزاحمت تلفنی انجام داده است.
گفتنی است که برخی از متخصصان، انواعی برای مزاحمت تلفنی تعیین کرده‌اند و کوشیده‌اند تا با دسته‌بندی انواع مزاحمت تلفنی، تشخیص این جرم کیفری را ساده‌تر کنند؛ این دسته‌بندی، شامل موارد زیر می‌شود:
- ایجاد مزاحمت از طریق فوت کردن، سوت کشیدن یا درآوردن صداهای ناهنجار در پشت تلفن، در هر ساعتی از شبانه‌روز.
- فحش دادن یا ناسزا گفتن از پشت تلفن و ایجاد انواع دعوای لفظی و دغدغه فکری برای یک شخص، بدون اینکه هیچ دلیل موجهی در میان باشد؛ درصورت توهین و فحاشی، شاکی می‌تواند به دلیل مزاحمت و به دلیل فحاشی، مزاحم را با دو جرم به دادگاه بکشاند.
- ابلاغ ناگهانی خبرهای دروغ شوکه‌کننده و آسیب‌زننده؛ این مورد ممکن است باعث یک شوک روحی جدی و غیرقابل‌جبران برای شنونده شود، تا جایی‌که به مراقبت‌های ویژه یا رجوع به بیمارستان نیاز پیدا کند.
در پایان این بخش، باید به این نکته هم اشاره کنیم که در بسیاری از موارد نیز مزاحمت تلفنی مربوط به اشخاص حقوقی یا حقیقی نخواهد شد؛ برخی از مزاحمان تلفنی، شماره تلفن‌هایی مانند شماره‌های اضطراری آتش‌نشانی، اورژانس و پلیس را هدف قرار می‌دهند و اقدام به اشغال این خطوط می‌کنند. این مورد نیز، جزو انواع مزاحمت تلفنی محسوب می‌شود که ممکن است به هر شکلی، (اعم از سوت کشیدن یا دشنام دادن) انجام شود.
آیا مزاحمت تلفنی جرم است؟
همانطور که در بخش‌های قبلی نیز بیان کردیم، مزاحمت تلفنی از جمله جرم‌های کیفری محسوب می‌شود؛ در نتیجه، فرد شاکی می‌تواند با انجام پیگیری‌های قانونی و تنظیم شکایت ، مزاحم را به دادگاه بکشاند و از مراجع قضایی دادخواهی کند. در ادامه این بخش، ابتدا جرایم کیفری را که مزاحمت تلفنی یکی از انواع آن است، تعریف می‌کنیم، سپس به سراغ بیان مجازات‌های مربوط به مزاحمت تلفنی می‌رویم.
جرایم کیفری چه نوع جرم‌هایی هستند؟
جرایم کیفری به آن دسته از جرم‌ها گفته می‌شود که از طریق تشکیل پرونده‌های کیفری در دادگاه‌های کیفری قابل‌پیگیری هستند. برای یک تعریف ساده و دقیق از جرایم کیفری باید بگوییم: جرایم کیفری به آن دسته از فعالیت‌ها گفته می‌شود که مطابق با نص صریح قانون جمهوری اسلامی ایران جرم شناخته می‌شوند و قاضی نیز در دادگاه مربوطه شدت جرم و میزان مجازات آن را تعیین خواهد کرد.
جرایم کیفری به انواع زیر تقسیم می‌شود:
- ارشا و ارتشا.
- تحصیل مال نامشروع.
- خیانت در امانت.
- اخاذی.
- پولشویی.
گفتنی است که شاکیان باید از طریق ارسال “شکواییه” که یک برگه قضایی است، دادگاه را متوجه جرم و جزییات آن کنند، تا روند قانونی دادخواهی به جریان بیفتد.
مزاحمت تلفنی چه مجازاتی دارد؟
همانطور که در بخش‌های قبلی نیز بیان کردیم، مزاحمت تلفنی از انواع جرم‌های کیفری محسوب می‌شود؛ در نتیجه، برای اطلاع از مجازات این جرم، باید به سراغ کتاب‌های قانون مربوط به جرایم کیفری برویم. نکته جالب توجه این است که مزاحمان تلفنی از دو طریق مشمول مجازات می‌شوند.
- اولا به وسیله دادگاه‌های کیفری، مطابق با مجازاتی که در ادامه این بخش می‌آید، جریمه می‌شوند؛
- دوما توسط قوانین و مقررات مربوط به مخابرات کشور، مجازات خواهند شد.
همچنین اگر مزاحم دشنام یا ناسزایی به شاکی داده باشد، شاکی می‌تواند به سبب آن ناسزا نیز، فرد مزاحم را محکوم و مشمول مجازات دیگری کند.
مجازات کیفری مزاحمان تلفنی به شرح زیر است:
- مطابق با ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، فردی که بوسیله شبکه‌های مخابرات و از طریق هر نوع تماس تلفنی، برای شخص دیگری ایجاد مزاحمت کند، در صورت تایید و اثبات در دادگاه، به یک تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد.
همچنین مجازات سازمان مخابرات کشور برای مزاحم تلفنی، مطابق با ماده ۱۴ قانون تاسیس شرکت مخابراتی ایران مصوب ۱۳۶۶ به شرح زیر خواهد بود:
- اگر شخصی بصورت آگاهانه و عمدی برای دفعه اول، تلفن یا هر وسیله مخابراتی‌ای را ابزار مزاحمت شخصی دیگر کند یا بوسیله وسایل مخابراتی، ارتباط انسان دیگری را مختل کند، پس از کشف و اثبات چنین عملی در دادگاه، ارتباط تلفنی او به مدت سه ماه به همراه یک اخطار کتبی، قطع خواهد شد؛ شایان توجه است که اتصال مجدد ارتباط تلفنی برای چنینی شخصی، ملزم مراجعه به دفاتر مخابرات و پرداخت هزینه‌های خاص است.
- اگر شخصی بصورت آگاهانه و عمدی برای دفعه دوم تلفن یا یک وسیله مخابراتی را ابزار آزار دیگران کند، یا خطوط تلفن شخص خاصی را مرتبا اشغال نماید، درصورت کشف و اثبات، به مدت سه ماه با یک اخطار کتبی از داشتن تلفن منع خواهد شد و ارتباط مجدد او نیز بوسیله پرداخت هزینه‌های خاصی انجام می‌پذیرد.
- در نهایت، اگر یکی از مشترکان مخابرات کشور برای مرتبه سوم وسایل مخابراتی را برای ایجاد مزاحمت یا اشغال کردن خطوط دیگران مورد استفاده قرار دهد، شرکت مخابرات ارتباط تلفنی او را بصورت دائمی قطع خواهد کرد و وسایل مخابراتی او نیز جمع خواهند شد؛ گفتنی است که در چنین مواردی، حتی ودیعه شخص به شرکت مخابرات مسترد می‌گردد و آن شخص دیگر قادر به دریافت خطوط تلفن نخواهد بود.
نکته: مزاحمت تلفنی در زمره جرم‌های مطلق قرار می‌گیرد؛ همانطور که در میان اهالی حقوقی کشور دانسته است، جرم‌های کیفری مطلق معمولا با سوءنیت عام همراه است و سوءنیت خاص در چنین پرونده‌هایی لزومی ندارد.
اگر جرم مزاحمت تلفنی با جرم‌های دیگر همراه شود، چه می‌شود؟
همانطور که در بخش‌های قبلی نیز بیان کردیم، مزاحمت تلفنی در صورتی‌که بدون هیچ دلیل محکمه‌پسند و صرفا برای آزار یک انسان انجام شده باشد، از یک تا ۶ ماه مجازات کیفری به همراه خواهد داشت و برخی از مجازات‌های مخصوص مخابرات کشور نیز مطرح خواهند بود.
ناگفته نماند که در برخی از موارد، مزاحمت تلفنی به همراه جرم‌های دیگری مانند فحاشی، تهدید یا اخاذی اتفاق می‌افتند؛ در چنین مواردی، اگر شخص شاکی بتواند به دادگاه اثبات کند که مزاحم تلفنی علاوه بر اینکه خطوط او را اشغال کرده است، او را با مواردی مانند تهدید به افشای یک راز یا تهدید به یک نوع آزار مادی یا معنوی رنجانده است، دادگاه فرد خاطی را به سبب این مسئله نیز، مجازات خواهد کرد.
در چنین مواردی، (مزاحمت تلفنی و اخاذی) دادگاه علاوه بر مجازات کیفری ۱ تا ۶ ماه برای مزاحمت، فرد خاطی را براساس شدت جرم، مشمول مجازات‌های زیر می‌کند:
- مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و مجازات زندان از ۲ ماه تا ۲ سال.
در پایان این نکته را به خاطر بسپارید که برای مجازات خاطیان، حتما باید گناهکار بودن آن‌ها در دادگاه محرز شود؛ به سبب اینکه اکثر ارتباط‌های تلفنی ضبط نمی‌شوند و حتی فایل‌های ضبط‌شده نیز سندیت کمی در برابر مقامات قضایی کشور دارند، اثبات جرم‌های این چنینی، تا حدودی دشوار است.
چگونه از مزاحمان تلفنی شکایت کنیم؟
حالا که الفبای قانونی مزاحمت تلفنی و مجازات‌های مربوط به آن را بیان کردیم، وقت آن رسیده است که روند شکایت از یک مزاحم تلفنی ناشناس یا باهویت شخصی را به شما بیاموزیم تا با آشنایی بیشتری، به سراغ چنین اقداماتی بروید. پیش از آنکه به سراغ آموزش گام به گام شکایت از مزاحمات تلفنی برویم، باید یک نکته را بیان کنیم:
درصورتی‌که شخصی از طریق وسایل مخابراتی برای شما ایجاد مزاحمت کرده باشد، قادر هستید که از دو طریق چنین مزاحمتی را پیگیری کنید؛ روش اول، مراجعه به یک دادسرای نزدیک به محل زندگی شما است و روش دوم، مراجعه به شرکت‌های مخابرات که در سرتاسر شهر آماده پاسخ‌گویی هستند، می‌باشد.
آموزش زیر را بصورت گام به گام دنبال کنید، تا در نهایت هدف مطلوب حاصل شود.
قدم اول
در بخش‌های قبلی نیز بیان کردیم که مزاحمت تلفنی یکی از انواع جرم‌های کیفری محسوب می‌شود؛ برای رسیدگی دادگاه به جرم‌های کیفری، شاکی باید شکایت خود را در قالب یک “شکواییه” تقدیم دادگاه کند. توجه داشته باشید که این شکواییه باید بصورت دقیق و تخصصی نوشته شده باشد و همه اصول آن رعایت شده باشد؛ توصیه می‌کنیم که برای نگارش یک شکواییه خوب و نتیجه‌بخش، به سراغ یک متخصص حقوقی یا یک وکیل پایه یک دادگستری بروید.
قدم دوم
در قدم دوم باید شکواییه خود را تقدیم مراجع قضایی کنید؛ شما می‌توانید با مراجعه به دادسراهای نزدیک محل زندگی خود، یا دادسراهای اطراف محل کارتان، یک موقعیت مناسب برای تقدیم شکواییه بیابید و در نهایت، شکواییه را تقدیم مراجع قضایی کنید.
قدم سوم
مراجع قضایی پس از بررسی شکواییه شما بصورت دقیق، اقدام به تکمیل اطلاعات در خصوص مزاحم تلفنی می‌کنند؛ در راستای رسیدن به چنین مطلوبی، دادگاه یک نامه به شما می‌دهد که باید آن را به دفاتر پلیس برسانید. قاضی در این نامه، از کلانتری خواسته است که با شرکت مخابرات ارتباط برقرار کند و اطلاعات دقیقی درباره تماس‌های رد و بدل شده میان شاکی و متهم را به دست آورد.
بسیار جالب توجه است اگر بدانید مخابرات علاوه بر پرینت مکالمات اشخاص، قادر است تلفن شخص خاطی را نیز ردیابی کند و در صورت نیاز به این مسئله بپردازد که آخرین بار، چه خط تلفنی بر روی موبایل متهم قرار داشته است. مجموع این اطلاعات، به دست مراجع قضایی می‌رسد تا اطلاعات قاضی درباره حواشی پرونده کامل‌تر شود و صدور حکم، با دقت بیشتری انجام بپذیرد.
قدم چهارم
در این مرحله، دادگاه اطلاعات دقیقی درباره متهم و آدرس محل زندگی او دارد؛ دادگاه با ارسال یک اخطاریه به متهم، از او درخواست می‌کند که در اسرع وقت خود را به یک کلانتری یا یکی از مراجع قضایی معرفی کند. اگر در مرتبه اول، هیچ کسی حضور پیدا نکند، دادگاه بار دیگر یک ابلاغیه ارسال می‌کند.
ولی اگر در مرتبه دوم هم کسی به دادگاه یا کلانتری نرود، شرایط تا حدودی متفاوت خواهد بود. اگر در دفعه سوم، قاضی تشخیص دهد که شواهد برای بروز چنین جرمی بسیار قوی و صدرصدی هستند، اقدام به صدور حکم قطعی و صدور حکم جلب متهم خواهد کرد.
نکته: اخطاریه‌ها به سبب این مسئله به آدرس متهم ارسال می‌شوند که اگر متهم توضیح خاصی درباره پرونده دارد یا احیانا به دلیل خاصی (به سبب جلوگیری از یک اتفاق ناگوار یا بخاطر یک حسن نیت) اقدام به مزاحمت تلفنی کرده است، دادگاه از آن مسئله باخبر شود. گفتنی است که در چنین مواردی، بسیار مهم است که متهم در اسرع وقت خود را به دادگاه برساند و در صورت امکان، حتی یک وکیل نیز اختیار کند.
درصورت پس گرفتن شکایت، چه می‌شود؟
ممکن است یک شاکی پس از انجام شکایت و پیگیری‌های قانونی، به هر دلیلی حاضر شود که متهم پرونده را ببخشد، در چنین شرایطی چه اتفاقی برای متهم خواهد افتاد؟برای پی بردن به این سوال، باید جرم مزاحمت تلفنی را بصورت دقیق‌تر واکاوی کنیم.
مزاحمت تلفنی از جمله جرم‌های کیفری عمومی محسوب می‌شود، در نتیجه، درصورتی‌که ایجاد مزاحمت یک شخصیت حقیقی اثبات شود، حتی اگر شاکی قید پرونده را بزند و رضایت بدهد، باز هم متهم مجازات خواهد شد. البته این نکته را هم نباید فراموش کنیم که چنین مسئله‌ای به عوامل گوناگونی مانند میزان و شدت جرم بستگی خواهد داشت.
اگر متهم ناشناس باشد، چگونه باید شکایت خود را تنظیم کنیم؟
در بسیاری از موارد، شاکیان از مزاحم تلفنی هیچ اطلاعاتی بجز شماره تلفن او ندارد. برخی تصور می‌کنند که در چنین موقعیت‌هایی، باید با روش‌های غیردادگاهی مانند مراجعه به دوستان و آشنایان در مخابرات، اطلاعات بیشتری درباره مزاحم کسب کنند و سپس به سراغ تنظیم یک شکواییه بروند. پیشنهاد کارشناسان حقوقی برای پیش‌برد شکایت درصورتی‌که اطلاعاتی از مزاحم ندارید، به شرح زیر است:
کافی است که در قسمت اطلاعات مربوط به متهم در برگه شکواییه که قرار است به دادگاه تقدیم شود، عنوان “ناشناس” را ذکر کنید؛ دادگاه از طریق مکاتباتی که با شرکت مخابرات کشور انجام می‌دهد، به خوبی تشخیص خواهد داد که صاحب شماره تلفن چه شخصی است و اطلاعات شناسنامه‌ای او به چه شرحی می‌باشد.
چگونه مزاحمت تلفنی را اثبات کنیم؟
یکی از مهم‌ترین قسمت‌های شکایت از مزاحمان تلفنی، اثبات چنین جرمی در برابر دادگاه و مقام‌های قضایی است؛ اولین و ساده‌ترین روش اثبات مزاحمت تلفنی، استناد به پرینت‌های تاییدشده از سوی سازمان مخابرات کشور است. همانطور که در بخش‌های قبلی نیز بیان کردیم، مراجع قضایی، اقدام به جمع‌آوری این اطلاعات می‌کنند و پرینت مکالمات را بررسی خواهند کرد.
گفتنی است که علاوه بر استفاده از پرینت مکالمات، روش‌های دیگری مانند ضبط مکالمه نیز برای اثبات جرم مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ البته در این مورد، نباید فراموش کنید که فایل‌های ضبط‌شده صوتی جزو “امارات” قرار می‌گیرند و این شهود، برای دادگاه یا مقام‌های قضایی از سندیت کمی برخوردار هستند.
اگر پس از شکایت، باز هم مزاحمت اتفاق افتاد چه؟
مزاحمت تلفنی جرمی است که متاسفانه در بسیاری از موارد، ریشه‌هایی بیمارگونه در روان انسان‌های مزاحم دارد؛ به همین دلیل، در برخی از موارد، با اینکه مزاحم تلفنی به دادگاه احضار شده است و مراجع قضایی نیز برای او قرار کفالت تعیین کرده‌اند، آن شخص باز هم به مزاحمت تلفنی مبادرت خواهد کرد.
در چنین موقعیتی، شاکی باید مجددا به مراجع قضایی مراجعه کند و اقداماتی برای اثبات این مزاحمت دوباره، انجام دهد؛ در چنین شرایطی، ممکن است که دادگاه قرار کفالت را باطل کند و متهم را پیش از صدور رای قطعی، به زندان بیندازد.
