اسناد تجاری را میتوان به این شکل تعریف کرد: نوعی قرارداد که در برگه‌های معتبر و رسمی نوشته شده و می‌تواند شما را طلبکار یا بدهکار کند. موارد استفاده آن نیز شامل پرداخت وجه به صورت ماهانه یا راس موعد مقرر مانند پرداخت پرداخت وام های شخصی و یا قرض ها به کار است.
حال با نگاهی اجمالی به روند فعالیت های تجاری از گذشته تا به امروز می‌پردازیم. قطعا می‌دانید امروزه سرعت، امنیت و سهولت در پردازش‌ها و معاملات تجاری از اهمیت بالایی برخوردار است. و به همین واسطه اسناد تجاری همچون انواع چک، سفته و برات برای رفع این مشکل به کمک شما آمده‌اند. حال میتوان به دسته‌بندی این اسناد پرداخت.
انواع اسناد تجاری
- اسناد رسمی:
سند رسمی اسناد تجاری را میتوان اینگونه تعریف کرد که در دفاتر اسناد رسمی و نزد مامور رسمی طبق مقررات تنظیم میشود. مثل سند ازدواج.
- اسناد عادی:
به طور معمول اسنادی که توسط افراد و طرفین معامله و بدون حضور در دفتر اسناد رسمی و یا حضور شخص مامور رسمی تنظیم شده باشد اسناد عادی گفته میشود. دسته بندی دیگری که وجود دارد، شامل موارد زیر است:
- اسناد تجاری یا غیرتجاری:
جالب است بدانید که در قانون تجارت ایران، اسناد تجاری تعریف به خصوصی دارند. آنها را میتوان به این گونه تعریف کرد: اسنادی هستند که به صورت مداوم و روزانه میان تجار گردش دارد. هر چیزی غیر از آن را میتوان یک سند غیر تجاری دانست.
به طور معمول اسناد تجاری را میتوان به دسته عام و خاص نامگذاری کرد.
- اسناد تجاری عام : اسنادی همچون اوراق قرضه، ضمانت‌نامه بانکی، اوراق سهام و امثال آن
- استاد تجاری خاص : اسناد تجاری خاص را میتوان تنها شامل سفته، برات و چک دانست.
در مورد اسناد تجاری خاص میتوان در مورد هر یک از موارد بالا مواردی را عنوان داشت.
در ماده ۳۰۷ نوشته شده است که سفته یک سند تجاری است که امضا کننده تعهد می‌کند تا وجهی را به دارنده آن پرداخت کند. این فرد می‌تواند حامل یا شخصی مشخص باشد. امکان دارد در سفته واژه‌ی حواله‌کرد را دیده باشید که به معنای اعطای حق واگذاری آن از سوی صادر کننده به دارند به نفع شخص ثالث است. با این کار صاحب امضا در قبال شخص ثالث متعهد خواهد بود.
برات به طور رسمی در قانون تجارت تعریف نشده است. اما حقوقدانان آن را سندی می‌دانند که طی آن، صادر کننده به شخص دیگری دستور می‌دهد تا مبلغی را به درخواست او در وجه حامل برات و یا شخص معینی واریز نماید برات ابزاری مالی است که تضمین پرداخت در آینده را ارائه می‌دهد.
در ماده ۳۱۰ قانون تجارت چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که نزد محال علیه دارد، کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می‌نماید. چک مشهورترین نوع سند پرداختنی در اسناد تجاری است.
اصول قوانین رایج در اسناد تجاری
در این بخش قصد داریم به برخی از پرکاربردترین اصول رایج در قانون مربوط به اسناد تجاری بپردازیم
- اصل استقلال امضاها: اعتبارسنجی امضای افراد به سادگی صورت نمیگیرد و هر امضا اعتبار خود را دارد. مثلا اگر شخص ضامن امضا را عمد اشتباه وارد کند؛ نمی‌توان آن سند را بی ارزش نامید. بلکه باید اعتبار امضا مورد برسی قرار بگیرد و مدعی صرفا به دلیل جعلی بودن یکی از امضا ها نمیتواند از پرداخت مبلغ سر باز زند.
- اصل استقلال تعهد در ماهیت سند تجاری: ماهیت برگه ی سند تجاری به منظره تعهد به پرداخت و بدهکار بودن شخص صاحب امضا می باشد و این تعهد از لحظه ای که امضا بر این برگه سند می نشیند، آغاز میشود.
برای مثال اگر شما قصد انجام تهاتر را در ازای سند تجاری خود دارید باید پس از انجام تهاتر و به رسمیت در آوردن آن برگه سند تجاری را دریافت کرده وگرنه مادامی که آن برگه وجود داشته باشد به منظور بدهی شما به شمار می رود.
- اصل مشغولیت ذمه: اگر شخصی به شخص دیگر دارایی ای را رد کند، این به معنای بدهی وی نبوده و امکان درخواست جهت پس گرفتن آن برای وی محفوظ است.
بر اساس ماده ۲۶۶ قانون مدنی کشور، هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است. بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون اینکه مقروض آن چیز باشد می‌تواند استرداد کند. اما قواعد حاکم بر سند تجاری این گونه نیست. امضای قرارداد به تنهایی برای امضا کننده اشتغال ذمه ایجاد کرده و دیگر به اثبات وجود دین نیازی نخواهد بود.
- اصل عدم استماع ایرادات اسناد تجاری : یک سند تجاری، سندی مستقل است. یعنی وقتی شخصی آن را امضا می‌کند، دیگر به دلایل گوناگون امکان شانه خالی کردن از زیر آن را نخواهد داشت. و نمی‌توانند به بهانهٔ وجود ایراد از سوی طرف دیگر از پرداخت وجه یا عمل به تعهد آن اجتناب کنند.
مزایای متصور در استفاده از اسناد تجاری
- مسئولیت تضامنی امضاکنندگان اسناد تجاری
مسئولیت تضامنی صادرکنندگان اسناد تجاری در برابر صاحبان از مهمترین ویژگی این گونه اسناد است. در ماده ۲۴۹ قانون تجارت اشاره شده است که اگر کسی یک سند تجاری را دردست داشته باشد می‌تواند به هر یک از امضاکنندگان آن مراجعه کرده و اجرای تعهدات مندرج در آن را مطالبه کند. همچنین خواهان می‌تواند یک، یا چند نفر از این افراد را مخاطب خود قراردهد.
- قرار تامین خواسته
ماده ۲۹۲ قانون تجارت اشاره کرده است که دارندگان اسناد تجاری می‌توانند پیش از صدور رأی دادگاه،تقاضای مصادره‌ی اموال را به جهت تسهیل در وصول مطالبات در صورت برد در دادگاه بنمایند.
سخن آخر
اسناد تجاری یکی از اختلاف‌برانگیزترین اسناد در دنیای تجارت و دعاوی حقوقی هستند. این اسناد از قوانین بسیاری تاثیر می‌پذیرند که جوانب بسیاری را می‌تواند در بر داشته باشد. برای مشاوره بیشتر با وکلای متخصص با آذرداد تماس حاصل کنید.
