حتی یک کلمه نیز در انواع تنظیم قرارداد تجاری و غیرتجاری مهم و تاثیرگذار است؛ به همین خاطر، تنظیم قراردادهای تخصصی همیشه از جمله وظایف و فعالیت‌های متخصصان حقوقی و هر وکیل آنلاین دادگستری بوده است. گفتنی است که تنظیم و نگارش قرارداد انواع گوناگونی دارد و هر نوع آن، با اصول و ماده‌های خاصی همراه است.
تنظیم قرارداد تجاری یا غیرتجاری با روش‌ها و شیوه‌های گوناگونی دنبال می‌شود؛ هر شخصی مطابق با نیاز خود به نگارش قرارداد حقوقی، باید اصول و مقررات مربوط به آن تنظیم قرارداد را بصورت دقیق بررسی کند. ما در این مقاله، قصد داریم اصول تنظیم و نگارش قرارداد را بصورت صفر تا صدی آموزش دهیم؛ شما پس از مطالعه این مقاله خودآموز، قادر خواهید بود که تنظیم قراردادهای رسمی خود را با کمترین خطا انجام دهید.
اگر بخواهیم از جهت عملی نوشتن قرارداد را بررسی کنیم، باید بگوییم نگارش قرارداد بخشی از یک معامله است که پس از انجام همه مذاکرات و پایان بحث‌های چندجانبه، بصورت رسمی و کاغذی منعقد می‌شود؛ نگارش قراردادها با تکنیک‌ها و روش‌های گوناگونی رسمی می‌شوند و پس از رسمی شدن، بر اساس جزئیات، شامل پیگرد و پیگیری قانونی خواهند بود.
تنظیم قرارداد رسمی چه لزومی دارد؟
در درجه اول، نوشتن قرارداد، الزاماتی قانونی برای طرفین ایجاد می‌کنند و هر دو طرف معامله را پایبند به انجام تعهدات خود خواهند کرد. علاوه بر این مورد، نگارش قرارداد رسمی و رعایت همه ماده‌های آن، به اشخاص کمک می‌کند که انتظارات خود را بصورت کتبی در نوشتن قرارداد نیز در بیاورند؛ در نتیجه، هیچ گزینه‌ای از خاطر نمی‌رود و همه چیز بصورت دقیق ضبط می‌شود.
در ایام گذشته، قراردادنویسی و نوشتن قرارداد چندان مرسوم نبود و فرایندهای مربوط به تنظیم قرارداد به صورت کلامی و شفاهی به پیش می‌رفت؛ عقد قرارداد و نوشتن قرارداد شفاهی، متاسفانه با خطاهای گوناگونی همراه خواهد بود و در نهایت، رسالت یک قرارداد رسمی کتبی را نخواهد داشت.
چگونگی نگارش قرارداد رسمی
پیش از آنکه به سراغ معرفی انواع تنطیم قراردادهای حقوقی معتبر برویم، باید توضیحات مختصری درباره بخش‌های گوناگون نگارش قرارداد و نحوه نگارش قرارداد رسمی به شما بدهیم. هر نگارش قرارداد قانونی، باید از بخش‌های خاصی تشکیل شده باشد، وگرنه مورد تایید مراجع قضایی و قانونی نخواهد بود، در نتیجه رسالت خود را نیز ایفا نخواهد کرد. در ادامه، تلاش می‌کنیم تا بخش‌های اصلی یک نگارش قرارداد حقوقی اصولی را بصورت مجزا معرفی کنیم و نکاتی را درباره نگارش و نوشتن قرارداد هر کدام از بخش‌ها، بیان کنیم.
عنوان اصلی در تنظیم قرارداد
در ادامه این مقاله، رایج‌ترین تنظیم قراردادهای حقوقی را بررسی کرده‌ایم و نکاتی نیز درباره نگارش قرارداد بیان نموده‌ایم؛ شما باید بخش‌های بعدی این مقاله را با دقت مطالعه کنید، تا دریابید که دقیقا باید چه عنوانی برای مقاله خود انتخاب کنید؛ به عنوان مثال، اگر قصد دارید که نگارش قرارداد را برای دریافت خدمات از یک شرکت انجام دهید، باید از عنوان “قرارداد پیمانکاری” استفاده کنید.
در برخی از موارد، نوشتن قرارداد شما جنبه شخصی پیدا می‌کند و از چارچوب قراردادهای از پیش‌مشخص‌شده، فراتر می‌رود؛ در چنین موقعیتی، باید یک عنوان متناسب با نگارش قرارداد خود انتخاب کنید و آن را در ابتدای برگه تنظیم قرارداد قرار دهید؛ فراموش نکنید که عنوان تنظیم قرارداد باید جامع و مانع باشد.
بخش تعاریف عبارت‌های تخصصی در نوشتن قرارداد
نگارش قراردادها ممکن است در زمینه موضوعات متعددی نوشته شوند؛ این نکته را هم فراموش نکنید که هر رشته یا گرایشی، اصطلاحات تخصصی مربوط به خود را دارد. این نکته بسیار مهم است که باید در جای‌جای تنظیم قرارداد، اصطلاحات تخصصی را بصورت دقیق تعریف کنید، تا یک درک متقابل و مشخص از این اصطلاحات حاصل شود. گفتنی است که در برخی موارد، ممکن است طرفین برداشت متفاوتی از اصطلاحات تخصصی در تنظیم قرارداد داشته باشند؛ تعریف اصطلاح‌ها و واژه‌های خاص، چنین سوءتفاهم‌هایی را از بین خواهد برد.
بخش طرفین در نوشتن قرارداد
هر تنظیم قراردادی، حداقل در میان دو شخصیت حقوقی یا حقیقی منعقد خواهد شد و بدیهی به نظر می‌رسد که تنظیم‌کننده قرارداد باید حتما بخش خاصی از تنظیم قرارداد را به معرفی دقیق این طرفین اختصاص دهد. اگر یکی از طرفین شخصیتی حقوقی باشد، بایست فرایند تایید صلاحیت شخص امضا کننده در نوشتن قرارداد را به درستی پشت سر بگذارید؛ اجازه دهید که تایید صلاحیت در تنظیم قرارداد را با یک توضیح کوتاه، شفاف‌تر کنیم:
زمانی‌که شما قصد دارید با یک شرکت دولتی یا نیمه‌دولتی قرارداد خاصی را منعقد کنید، باید این مسئله را بررسی کنید که آیا شخصی که از طرف شرکت نگارش قرارداد را امضا می‌کند، واقعا نماینده قانونی آن شرکت محسوب می‌شود یا خیر؛ توجه نکردن به چنین مسئله‌ای، ممکن است موجب فسخ کلی قرارداد شود.
موضوع در تنظیم قرارداد
در قسمت موضوع نوشتن قرارداد، باید به صورت کامل مشخص کنید که طرفین تعهدنامه موظف به تسلیم یا ارائه چه مال یا خدمت خاصی هستند؛ نکته اینجاست که مسئله موضوع در تنظیم قرارداد بایست به واضح‌ترین حالت ممکن بیان شود، تا از هر گونه سوءبرداشت یا سوءاستفاده جلوگیری شود. این مسئله را هم به خاطر داشته باشید که موضوع نوشتن قرارداد حتما باید در چارچوب‌های قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و شرع مذهب شیعه باشد؛ در غیر اینصورت، نگارش قرارداد جنبه قانونی خود را از دست خواهد داد و امکان پیگیری قانونی نیز از بین می‌رود.
بخش مدت در تنظیم قرارداد
لازم است که در تنظیم قرارداد، زمان دقیق امضای طرفین، تاریخ شروع کار و تاریخ پایان پروژه بصورت دقیق قید شود. اولین و بدیهی‌ترین کاربرد قید تاریخ پایان، این مسئله است که شما قادر خواهید بود در صورت دیرکرد یا تاخیر در پایان پروژه، خسارت‌هایی را از طرف دیگر دریافت کنید.
بهتر است که در تنظیم قرارداد حقوقی، تاریخ‌های گوناگونی را برای انجام کار بصورت بخش به بخش مشخص کنید؛ یعنی، ابتدا تاریخی را برای انجام نیمی از پروژه و سپس تاریخی را برای انجام پروژه بصورت کامل معین کنید. خالی از لطف نیست اگر بدانید که در برخی از نگارش قراردادها، تاریخ امضای تنظیم قرارداد برابر با تاریخ شروع پروژه است؛ اگر مایل هستید که قرارداد شما نیز چنین باشد، باید این مسئله را در قسمت مدت نگارش قرارداد، بیان کنید.
بخش مبلغ در نوشتن قرارداد
مبلغ تنظیم قرارداد اگر مهم‌ترین بخش نگارش قرارداد نباشد، دست کم یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن محسوب می‌شود. به سبب همین مسئله، باید اصول مربوط به تعیین و درج مبلغ قرارداد را بصورت دقیق بیاموزید تا هیچ مشکلی پیش نیاید. همچنین این نکته را هم به خاطر داشته باشید که در برخی موارد، لازم است که آورده‌های طرفین قرارداد را بصورت دقیق ارزش‌گذاری کنید؛ این ارزش‌گذاری‌ها، در مبلغ تنظیم قرارداد تاثیرگذار خواهند بود.
نکته: اگر قصد دارید که مبلغ را در تنظیم قرارداد به صورت اقساطی پرداخت کنید، لازم است که تاریخ دقیق پرداخت هر قسط را در نگارش قرارداد درج و میزان پرداخت را بصورت درصدی بیان کنید؛ به عنوان مثال، در نوشتن قرارداد ذکر کنید که در اولین تاریخ، بیست درصد از کل مبلغ و در دومین تاریخ سی درصد از کل مبلغ پرداخت خواهد شد.
بخش شرایط در نگارش قرارداد
در قسمت شرایط تنظیم قرارداد باید درباره سه مسئله زیر، تعیین تکلیف کنید:
- صفت.
- فعل.
- نتیجه.
علاوه بر این مسائل، ممکن است که تنظیم‌کننده در نوشتن قرارداد یا طرفین، مایل باشند که شرط‌های دیگری را نیز به قرارداد اضافه کنند؛ در چنین موقعیتی، باید شرایط دیگری را نیز به تنظیم قرارداد اضافه کنید و در مجموع، بخش مربوط به شرایط را تکمیل کنید.
بخش تعهدات طرفین در نوشتن قرارداد
تعهدات در تنظیم قرارداد، مربوط به وظایفی می‌شود که طرفین قرارداد موظف به انجام و عملی کردن آن‌ها هستند. لازم است که این بخش به شکلی جزیی و دقیق نوشته شود تا هیچ ابهامی در کار نباشد. همچنین این مسئله را فراموش نکنید که تنظیم‌کننده قرارداد حتما باید قسمتی را به بخش ضمانت عدم اجرای تعهدات اختصاص دهد و تدبیری نیز برای چنین مسئله‌ای بیندیشد؛ بدیهی است که بایست ضمانت عدم اجرای تعهد به توافق طرفین برسد و در نهایت با امضا در تنظیم قرارداد، آن را بصورت کتبی نیز تایید کنند.
بخش تضمین اجرای تعهدات در نگارش قرارداد
تنظیم‌کننده قرارداد قادر است که نکات مربوط به ضمانت عدم اجرای تعهدات یا مسائل مربوط به تاخیر در اتمام پروژه را در قسمت تضمین اجرای تعهدات نیز بیان کند. همچنین از طرف دیگر، طرفین می‌توانند بخشی از تضمین اجرای تعهدات را به “حسن اجرا” اختصاص بدهند؛ حسن اجرا در تنظیم قرارداد به این معناست که اگر یکی از طرفین کار خود را بسیار بهتر از تعهدات خود انجام دهد، طرف دیگر می‌تواند مبلغی مازاد مبلغ تعیین‌شده پرداخت کند.
شایان توجه است که در عرف تنظیم قراردادهای حقوقی، تنظیم‌کننده قرارداد عوامل احتمالی عدم اجرای تعهدات را برمی‌شمارد و برای هر یک، یک ضمانت اجرا متناسب با آن دست و پا می‌کند؛ اضافه کردن این بخش به نوشتن قرارداد شما، باعث می‌شود که جلوی بسیاری از بدقولی‌های محتمل را بگیرید یا دست کم آن‌ها را پیش‌بینی کنید.
بخش حل و فصل اختلافات در نوشتن قرارداد
در بخش حل و فصل اختلافات، روش‌های گوناگونی برای برطرف کردن مشکلات مطرح می‌شود؛ به عنوان نمونه، ممکن است در یک قرارداد، مراجعه به دادگاه پیشنهاد شود و در نگارش قرارداد دیگری، مراجعه به یک فرد معتمد و واگذاری داوری درباره موضوع به آن شخص، به عنوان راهکار بیان شود.
بخش محرمانگی در نوشتن قرارداد
محرمانگی زمانی مطرح می‌شود که نوشتن قرارداد درباره یک ایده خاص یا برای کار کردن در یک صنعت حساس منعقد شده باشد؛ در چنین موقعیت‌هایی، ممکن است یکی از طرفین قرارداد، نگران این مسئله باشد که اطلاعات کاری محرمانه یا تکنیک‌های نهفته‌اش به گوش رقبا برسد؛ در نتیجه، تصمیم می‌گیرد که بندی را به قرارداد اضافه کند که طرفین را از افشای هرگونه اطلاعات درباره کار، منع می‌کند.
گفتن این نکته نیز خالی از لطف نیست که در برخی از موارد، محرمانگی به عنوان یک قرارداد مجزا میان طرفین منعقد می‌شود، ولی ما در این قسمت، “محرمانگی” را به عنوان یکی از بخش‌های انواع تنظیم قراردادها معرفی کردیم.
بخش خاتمه در نگارش قرارداد
مطمئنا هر نگارش قراردادی یک پایان و سرانجام مشخص دارد که در متن آن نیز، به وضوح به آن پرداخته شده است. لازم است که طرفین در تنظیم قرارداد، بصورت دقیق و حساب‌شده درباره پایان و فرجام قرارداد صحبت کنند و با بیانی ساده تصریح کنند که با رقم خوردن چه فرایندهایی، قرارداد خاتمه خواهد یافت.
پیوست‌ها و ضمائم نگارش قرارداد
برخی از نکات مربوط به تنظیم قرارداد، از طرفی در بخش‌های اصلی گنجانده نمی‌شوند و از طرف دیگر، حتما باید در نوشتن قرارداد حضور داشته باشند؛ به سبب همین مسئله، تنظیم‌کنندگان قرارداد، از بخش پیوست‌ها و ضمائم استفاده می‌کنند که نکات تکمیلی هر تنظیم قراردادی را در آن بنویسند. گفتنی است که در برخی موارد، تعریف انواع اصطلاح‌های تخصصی، در قسمت ضمائم نگارش قرارداد اتفاق می‌افتد.
تنظیم قرارداد چه انواعی دارد؟
نگارش قرارداد رسمی براساس نیاز طرفین آن، به عنوان بی‌نهایتی تقسیم خواهد شد؛ به بیان ساده‌تر، معاملات تجاری و غیرتجاری، ممکن است بر سر هر مسئله‌ای اتفاق بیفتند. در نتیجه، تنظیم قراردادهای رسمی نیز با هر موضوع یا محتوایی ارائه خواهند شد. موارد زیر، مهم‌ترین و رایج‌ترین قراردادهای رسمی هستند:
- قرارداد کار موقت یا قراداد کار دائم.
- نوشتن قرارداد استخدام.
- تنظیم قرارداد ساخت سازه‌های مسکونی، تجاری یا سایر موارد.
- نگارش قرارداد مربوط به مشارکت‌های مدنی.
- قرارداد اجاره.
- تنظیم قرارداد فروش.
- نوشتن قرارداد پیمانکاری در زمینه‌های گوناگون.
- تنظیم قرارداد پرکیس.
- نگارش قرارداد مشاوره.
- نگارش قرارداد سرمایه‌گذاری.
- تنظیم قرارداد بروکری.
- نوشتن قرارداد بازاریابی.
- تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت.
- نوشتن قرارداد کارآموزی.
- نگارش قرارداد هم بنیان گذاران.
- قرارداد صادرات.
- قرارداد فروش سهام.
- تنظیم قرارداد وکالت.
- قرارداد فروش کالا.
سایر تنظیم قراردادهای حقوقی
مواردی که در بخش‌های قبلی بیان کردیم، برجسته‌ترین و رایج‌ترین انواع قرارداد بودند که تجار، مدیران شرکت‌ها یا انسان‌های عادی ممکن است با آن‌ها سروکار داشته باشند. گفتنی است که قراردادهای دیگری نیز در عرصه تنظیم قراردادهای حقوقی وجود دارد که از به گستردگی و شهرت موارد قبلی نیستند؛ در ادامه این مقاله، این قراردادها را نیز معرفی می‌کنیم:
- تنظیم قرارداد فاینانس
- نوشتن قرارداد طراحی وب سایت
- قرارداد طراحی اپلیکیشن موبایل
- تنظیم قرارداد محرمانگی اطلاعات
یک نکته کلی
با توجه به اینکه انواع بسیار مختلفی از قراردادها وجود دارد، به طور معمول مشکلات بوجود آمده در آن ها را با تنظیم دادخواست برطرف می کنند. البته این اولین و آخرین راه ممکن نمی باشد. گاهی اوقات افراد برای اینکه از حق دفاع کنند، اقدام به تنظیم لایحه می نمایند.
تنظیم لایحه در دو صورت حقوقی و دولتی انجام می شوند. نوعی از آن که در دسترس عموم مردم قرارداد، تحت عنوان لایحه دفاعیه شناخته می شود. حال که درباره راه های مطابه حق صحبت می کنیم، راه دیگری نیز برای این کار وجود دارد. یکی از ابزارهای رسمی برای گرفتن حق، تنظیم اظهارنامه می باشد. معمولا برای پرونده های مورد استفاده قرار می گیرد که در آن شخصی میزان پولی را به فردی بدهکار است.
